Transistörün Sembolü, Yapısı ve Çalışma Prensibi Nasıldır?

Transistör imalatında kullanılan yarı iletkenler, birbirlerine yüzey birleşimli olarak üretilmektedir. Bu nedenle “bipolar jonksiyon transistör” olarak adlandırılır.

Bipolar transistörler de PNP ve NPN olarak iki tiptir. 

PNP tipinde base (beyz) negatif emiter ve kollektör pozitif kristal yapısındadır. 

NPN tipinde ise base pozitif, emiter ve kollektör negatif kristal yapısındadır. 

İletimde olması için base, emittere göre daha pozitif olmalıdır. Buradaki gerilim farkı 0.7 (silisyum) - 0.3 (germanyum) volt veya daha fazla olmalıdır.

PNP ve NPN Tipi Transistörlerin Yapısı

BJT transistörler P ve N tipi malzeme kullanılarak üretilir. Transistörler NPN ve PNP olmak üzere iki temel yapıda üretilir. 

NPN tipi transistörde 2 adet N tipi yarı iletken madde arasına 1 adet P tipi yarı iletken madde konur. 

PNP tipi transistor de ise 2 adet P tipi yarı iletken madde arasına 1 adet N tipi yarı iletken madde konur. 

Dolayısıyla transistör 3 adet katmana veya terminale sahiptir. Transistörün her bir terminaline işlevlerinden ötürü; emiter (emitter), beyz (base) ve kolektör (collector) adları verilir. Bu terminaller; genelde E, B ve C harfleri ile sembolize edilir.

Emetör bölgesi (Yayıcı): Akım taşıyıcıların harekete başladığı bölge

Beyz bölgesi (Taban): Transistörün çalışmasını etkileyen bölge

Kollektör bölgesi (Toplayıcı): Akım taşıyıcıların toplandığı bölge

Bu bölgelere irtibatlandırılan bağlantı iletkenleri de elektrot, ayak veya bağlantı ucu olarak tanımlanır.

Transistörün Çalışması

Transistörün beyz ucuna küçük bir akım uygulandığı zaman emiter ve kollektör uçları arasında akım geçişi olur. Beyz ucuna akım uygulanmazsa emiter kollektör arasından akım geçişi olmaz. Böylece transistör bir anahtarlama elemanı olarak kullanılır. Kollektörden geçen akım miktarı transistörün beyz ucuna uygulanan akım ile orantılıdır. Böylece transistör yükseltici olarak kullanılır. Transistörün kollektör ucundan geçen akım beyz ucuna uygulanan akımın β(Beta) akım kazancı kadar katıdır. IC = IB . β

Yukarıda şekilde görüldüğü gibi taransistör bir musluğa benzetilirse; 

Musluğun vanası beyz ucu gibi düşünülebilir. Akan suyu açıp kapatır ve miktarını ayarlar. Suyun musluğa geldiği yer kollektör ucu, suyun musluktan aktığı yer emiter ucu temsil eder.

Akım Kazancı β(Beta)

Kollektör akımının beyakımına oranı β(Beta)’yı verir. β aynı zamanda transistörün akım kazancı olarak da isimlendirilir. Katologlarda genelikle h FE olarak sembolize edilir, birimi yoktur. Akım kazancı 20-200 arasında değişir. 

β = hFE = IC /IB

IC = IB . β