Hale Etkisi - Halo Effect Nedir? İnsan Kaynakları ve Performans Değerlendirme Süreci

Hale Etkisi (Halo Effect) :

Hale etkisi, performans değerlendirme yönetiminde ve mülakatlarda kullanılan bir tabirdir. Genel tabiriyle hale etkisi kişiyle alakalı olumlu bir özelliğin diğer özelliklere de genellenmesidir. Örneğin, takım elbise gibi iyi ve şık giyinen birisiysen iyi birisindir, tersi olarak kötü ve bakımsız giyinen birisisiysen tehlikeli birisindir gibi. Genel olarak iyi giyimli bir adamdan ilk anda zarar gelmez ama kötü giyimli birisi ilk anda bile size zarar verebilir ve tehlikelidir yansımasıdır. Bir başka örnek olarak derslerinde başarılı bir çocuk ile tanıştığınızda, bu çocuk hiç yalan söylemez arkadaşlarıyla iyi geçinir gibi genellemelerde bulunmanızdır. Aslında hale etkisini sadece performans değerlendirme görüşmelerinde yapılan hata gibi bakmamak gerekir. Hale etkisi mülakatlarda da sık sık karşımıza çıkabilecek psikolojik bir etkidir.

Hale Etkisi : Kişinin bir özelliğinden yola çıkıp, kişinin diğer özellikleri hakkında genel bir yargıya varmak olarak tanımlanır. En sıklıkla bir kişinin diğer bir kişiyle ilgili değerlendirme yapmakla sorumlu olduğu durumlarda ortaya çıkıyor.

İlk izlenim her zaman önemlidir. İş görüşmelerinde de bu durum geçerlidir. Kapıdan girdiğiniz ilk andan itibaren o birkaç saniyede insan kaynakları uzmanları sizinle ilgili bir kararlarını veriyorlar. Jestler, mimikler, beden hareketi, eli nasıl sıktığınız ilk izlenimlerin oluşmasına yardımcı oluyor. Bir kişiyi ilk gördüğünüzde edindiğiniz anlık izlenimin, o kişiyi değerlendirmemizde daha sonraki yargıların temelini oluşturmasına da “halo etkisi” deniyor. Yani karşınızda bu etkinin altında kalan bir İK’cı varsa en başta etkilediniz, etkilediniz. Yoksa işiniz zor.

Jest, mimik, beden hareketi veya bedene yansıyan psikolojik durumlar insanlarda ilk izlenimlerin oluşmasına yardımcı oluyor. Bir kişiyi ilk gördüğünüzde edindiğiniz anlık izlenim, o kişiyi değerlendirmemizde daha sonraki yargıların temelini oluşturuyor. İşte bu duruma, psikolojide kısaca halo etkisi deniyor. Başka bir deyişle, halo etkisi, ilk izlenimlerin diğer kişiyi algılamada önemli bir referans noktası oluşturması anlamına geliyor. Eğer bir kişiyi ilk kez çok bilgili bir insan olarak algılamışsak, bu önyargımız o kişinin diğer bütün ilişkilerinde de değerlendirme ölçütü oluyor. Yeni bilgiler edinmedikçe, o kişiyi hep bilgili olarak görmeyi sürdürme ihtimali yüksek oluyor.

Hale etkisiyle ilgili psikolojik deneylerde yapılmıştır. Aynı kişinin tebessüm eden fotoğrafı bir gruba dağıtılır ve somurtkan fotoğrafı da bir diğer gruba. Bu fotoğraflara 5 saniye baklamaları istenir ve fotoğraflar kapatılır. Sonra bir kağıt verilir bu kağıtta tüm iyi ve kötü nitelikler yazılmıştır (somurtkan, yalancı, kibirli, iyi, sevecen, merhametli gibi) Deneklerden puanlama yapmaları istenir.

Sonuçta 5 saniye baktığımız fotoğraftaki gülen kişiye tüm iyi sıfatlar yüklenilmiştir ve yine aynı şekilde somurtkan kişiye de tüm kötü sıfatlar yüklenilmiştir.

Halo Etkisine uğramamak için;

1- Kurumun yapması gerekenler: Halo etkisinin önüne geçebilmenin en önemli yolu kurumsallaşma ve şirketlerin yetenek yönetimine geçebilmesidir.

2- İnsan Kaynakları departmanının yapması gerekenler: Öncelikle işe alımda adayın niteliklerini belirlerken hangi departmanda çalışacaksa bu nitelikler iyi bir şekilde seçilmeli. İşe alımda standartlar belirlendikten sonra bu konuda taviz verilmemeli.

3- Adayın yapması gerekenler: Adaylar ilk izlenimin önemli olduğunu akıllarından çıkartmamalı. Adayın enerji seviyesi önemli ve iş görüşmesinde karamsar olmamaya, gülümsemeye mutlaka özen gösterilmeli.Yüz ifadesi açık ve net olmalı,olumlu bir tavır takınmalı.