Kumanda Devrelerinde Pako (Paket) Şalterler Nedir? Çeşitleri, Sakıncaları Nelerdir?

Pako (Paket) Şalterler :

Birbirinin aynı olan birden fazla kontak yuvalarının bir mil üzerinde arka arkaya sıralanmasından meydana gelen ve bir eksen etrafında dönebilen, motor bağlantı işlemlerinde, ölçü aletleri komitatörlerinde, kontrol ve dağıtım tablolarında kullanılan elle kumandalı şalterlere paket (pako) şalter denir.

Orta ve büyük güçlü motorlar kontaktör ve rölelerle kumanda edilmektedir. Ancak küçük güçlü motorların kumandası daha ekonomik ve basit olması sebebi ile paket şalterlerle yapılır.

Her dilimde iki, üç veya dört gümüş alaşımlı kontağı bulunan paket şalterlerin, dilim sayısı arttırılarak değişik kumanda işlemlerinde kullanılırlar. Hareketli kontak bombeli, sabit kontak ise düz bir yüzeye sahiptir. Böylece tam temas en düşük geçiş direnci sağlanır.

Paket şalterin kullanılmasının bazı sakıncaları vardır.

Paket şalter bulunan devrede enerji kesildiğinde, devre kapalı kalacağından enerji tekrar geldiğinde alıcılar kontrolsüz çalışır.

Paket şalter ile birden fazla yerden kumanda yapılamaz.

Paket şalter devrelerine motor koruma röleleri bağlanamaz.

Paket Şalter Çeşitleri :

0-1 Paket Şalter : Asenkron motoru çalıştırıp durdurmak için kullanılır. 3 tane kontağı vardır.

1-0-2 Enversör Paket Şalter : Asenkron motoru devir yönünü değiştirmek için kullanılır. Paket şalterin 1 konumunda motor ileri yönde dönerken, 2 konumunda motor geri yönde dönmeye başlar.

Yıldız - Üçgen Paket Şalter : Üç fazlı asenkron motora yıldız üçgen yol vermek için kullanılır. Motor paket şalter ile önce yıldız konumda çalıştırılır. Motorun yol verme akımı düşünce 3-5 saniye sonra üçgen konumuna alınır.

0-1-Start Paket Şalter : Bir fazlı asenkron motorların çalıştırılmasında kullanılır. Paket şalter önce start konumuna alınır bir fazlı motorun ana sargısı ve yardımcı sargısı beraber devrededir. Motor devrini aldıktan sonra elimizi paket şalterden çektiğimizde start konumundan 1 konumuna yay ile geri gelir ve motor sadece ana sargı üzerinden çalışmaya devam eder.

0-1-2 Dahlender Paket Şalter : Dahlender bağlantılı asenkron motorları düşük devirli ve yüksek devirli çalıştırmak için kullanılır.

Değişik çalışma şekilleri için çeşitli tiplerde farklı paket şalterler üretilebilir.

Enversör (1-0-2) Paket Şalter ile Üç Fazlı Asenkron Motor Devir Yönü Değiştirme (İleri-Geri) Yol Verme Bağlantı Şeması

Yukarıdaki şemada sol tarafta enversör paket şalterin konumlarına göre (I-0-II) kontaklarının açık kapalı durumları görülmektedir. Şekilde çarpı işareti olan konumda üzerinde numaraları yazan kontağın kapalı konumda, çarpı işareti yoksa açık konumda olduğu anlaşılır. 1-2 numaralı kontak hem I, hemde II konumunda kapalıdır. Çünkü üç fazlı asenkron motor devir yönü değiştirilirken fazlardan biri sabit tutulur, diğer iki faz yer değiştirir.


Devrenin Çalışması :

Yukarıdaki şemada sağ tarafta verilen devrede enversör paket şalter 0 konumunda iken asenkron motor çalışmaz. Bu konumda iken enversör paket şalterin kontakları açık konumdadır.

Enversör paket şalter I konumuna alındığında 1-2, 3-4 ve 5-6 numaralı kontaklar kapanır ve asenkron motor ileri yönde dönmeye başlar.

Enversör paket şalter II konumuna alındığında 1-2, 7-8 ve 9-10 numaralı kontaklar kapanır ve asenkron motor geri yönde dönmeye başlar.