Yüksek Gerilim Tesislerinde Kullanılan Ayırıcı (Seksiyoner) Nedir?

Ayırıcı Tanımı

Orta ve yüksek gerilim şebeke ve tesislerinde devre yüksüz iken açma kapama işlemi yapabilen şalt cihazlarına ayırıcı denir. Ayırıcıların diğer bir adı da seksiyonerdir. Ayırıcılar ile kesinlikle yük altında açma kapama işlemi yapılmaz. Aksi takdirde Ayırıcı ve işlemi yapan kişi zarar görür.

Enerji Altında Açılan Ayırıcıda Oluşan Ark Videosu

Yapısı ve Bölümleri

1. Şase; 

İzolatörler ve açma kapama mekanizmasının monte edildiği, köşebent veya profilden yapılan aksamdır. Ayırıcı şaseleri genellikle, galvanizli veya elektrostatik toz boyalı demirden imal edilir.

2. Mesnet İzolatörleri;

Sabit ve hareketli kontakları tutturmak ve elektriği şaseden ayırmak amacıyla kullanılan izolatörlerdir. Bunlar 6 adet olup harici tip Ayırıcılarda porselenden, dâhili tip ayırıcılarda ise porselen, reçine veya epoksi reçineden üretilir.

3. Sabit Kontaklar;  

Açma kapama sırasında hareketsiz kalan kontaklardır. Anma akımlarına ve kısa devre akımlarına uygun şekilde elektrolitik bakırdan imal edilir. 3 faz için 3 adet sabit kontak vardır.

4. Hareketli Kontaklar;

Açma kapama sırasında bağlı bulunduğu mekanizma ile harekete geçerek sabit kontaklardan ayrılan veya birleşen kontaklardır. Anma akımlarına ve kısa devre akımlarına uygun şekilde elektrolitik bakırdan imal edilir. 3 faz için 3 adet hareketli kontak vardır.

5. Mekanik Düzen;  

Ayırıcıların çeşitlerine göre değişmekle beraber, kontakların açma kapama işlemi için gerekli hareketi sağlayan düzeneklerdir.

6. Kilit Tertibatı; 

Bıçaklı ayırıcılarda, hat ayırıcısı ile toprak bıçağı arasında bulunan ve her ikisinin aynı anda açılıp kapanmasını engelleyen elektrikli veya mekanik düzeneklerdir. Her ayırıcıda yoktur, sadece hat ayırıcılarında bulunur.

7. Yaylar;

Yaylar açma kapama işleminin hızlı yapılmasını sağlar. Elektrolitik malzemeden yapılır ve sadece yük ayırıcılarında ve özel tip ayırıcılarda kullanılır.

Ayırıcı Kontaklarında İyi Temasın Önemi 

Ayırıcının sabit ve hareketli kontakları kapalı iken iyi temas etmelidir. Aksi takdirde yük altında çalışırken kontaklar arasında arklar oluşur. Kesicilerdeki gibi ark söndürme düzenekleri olmadığı için kontaklar ve diğer bağlantı elemanları zarar görebilir. Bu hususa bakım onarım işlemleri sırasında özellikle dikkat edilmelidir.

Monte Edildikleri Yerlere Göre Ayırıcılar ve Teknik Özellikleri 

1. Dahili Tip Ayırıcılar; 

Bina içi, kapalı hücre ve şalt sahalarında kullanılan ayırıcılardır.

2. Harici Tip Ayırıcılar;

Direk üzerinde ve açık hava şalt sahalarında kullanılan ayırıcılardır.

Yapı Özeliğine Göre Ayırıcılar, Yapıları ve Kullanım Yerleri 

1. Bıçaklı Ayırıcılar;

Hareketli kontakları bıçak şeklinde olan ayırıcılardır. Dahili veya harici olarak kullanılabilir. Açma kapama işlemi yapılırken emniyetli mesafede durmak gerekir. Bıçaklı ayırıcılar:
1- Dahili tip bıçaklı ayırıcılar
2- Harici tip bıçaklı ayırıcılar
3- Toprak ayırıcısı
4- Sigortalı ayırıcılar olmak üzere dört çeşittir.

2. Döner İzolatörlü Ayırıcılar;

Hareketli kontaklara bağlı izolatörleri kendi ekseni etrafında dönebilen ayırıcılardır. Yüksek ve çok yüksek gerilimli trafo merkezlerinde kullanılır. Genelde harici tipte imal edilir ve kullanılır. Döner izolatörlü ayırıcılar, 1- Tek döner izolatörlü 2- Çift döner izolatörlü olmak üzere iki çeşittir.

3. Yük Ayırıcıları;

Diğer ayırıcılardan farklı olarak normal yüklü devrelerde açma kapama işlemi yapabilen ayırıcılardır. Kesicilerden tasarruf etmek amacıyla kullanılır. Kısa devre kesme özelliği olan tiplerinde sigortalardan herhangi birinin devreyi açması hâlinde ayırıcı üç fazın birden enerjisini keser.

Görevlerine Göre Ayırıcılar, Yapısı ve Kullanım Yerleri

1- Hat ayırıcısı
2- Bara ayırıcısı
3- Toprak ayırıcısı
4- Bypas ayırıcısı
5- Transfer ayırıcısı
6- Bara bölümleyici ayırıcılardır.

Kumanda Şekillerine Göre Ayırıcılar 

Ayırıcıların açma kapama işlemi yani kumandası değişik şekillerde olabilir. Bunlar:
1- Elle kumandalı
2- Mekanik kumandalı
3- Elektrik motoru ile kumandalı
4- Basınçlı hava ile kumandalı olmak üzere dört çeşittir.

Ayırıcı Açma Kapama İşlem Sırası 

Ayırıcılar ile yük altında açma kapama yapılmaz. Yapılırsa zararlı etkiler doğurabilir. Bunu önlemek için açma kapama yaparken şu işlem sırası takip edilmelidir:
1- İlk önce kesici açılır.
2- Daha sonra kesicinin giriş ve çıkışındaki ayırıcılar açılır.
3- Kapatılırken ise bu işlemin tersi olarak ilk önce ayırıcılar kapatılır.
4- Daha sonra kesici kapatılarak devreye enerji verilir.
5- Eğer kesici yoksa alıcıların yükü devreden çıkarılır, sonra ayırıcı açılır.

Ayırıcı Montaj(Kullanım) Yerleri 

1- Şalt sahalarında
2- Hat ve trafo direklerinde
3- OG modüler hücrelerinde
4- Trafo merkezlerinde