Doğru Akım DA Motorunun Çalışma Prensibi Nasıldır? Sol El Kuralı Nedir?

DA Motorunun Çalışma Prensibi :

Doğru akım motoru; "manyetik alan içindeki bir iletken tele elektrik akımı uygulandığında manyetik alan dışına itilir" prensibine göre çalışır. İletkenin hareket yönü sol el kuralına göre bulunur.

Sol El Kuralı :  Sol el baş parmaği açık, dört parmağı bitişiktutulur. Avuç içi N kutbuna bakacak, bitişik dört parmak akım yönünü göstercek şekilde tutulduğunda baş parmak iletken telin hareket yönünü gösterir.

DA motorlarında manyetik alan endüktörde oluşur. Küçük güçlü motorlarda endüktörde sabit mıknatıs, büyük güçlü motorlarda endüktörde iletken tellerle sarılmış elektromıknatıs bulunur.

İçinden akım geçen iletken teller ise endüvi sargılarında bulunur.

Endüvi üzeride ki iletkenlere fırça ve kolektör yardımıyla doğru gerilim uygulanır. Böylece endüvi üzerideki iletkenden akım geçer ve iletken tellerin etrafında manyetik alan oluşur.

Endüktör sargısının manyetik alanı (N–S), endüvi üzerinde manyetik alan oluşturan iletken veya iletken tel demetini dışa doğru iter. Bu itilme prensibi, doğru akım motorlarının çalışma esasını oluşturur. Bu itilme, mil etrafında dönme hareketini meydana getirir.

N ve S kutupları, endüviden geçen akım yönüne göre iletken veya iletken demetini manyetik ortamın dışına iter.

İletkenden geçen akım yön değiştirirse itilme yönü de değişir. İtilme yönünün değişmesi motorun dönüş yönünü de değiştirir.

Doğru Akım (DC, DA) Makinalarının (Dinamo, Motor) Yapısı Nasıldır? Hangi Parçalar Bulunur?

Doğru akım makineleri yapı olarak; dönen kısım (endüvi), duran kısım (endüktör), yatak, kapak, fırça ve kolektörden oluşur.

DA Makinalarının Parçalarının Görevleri :

Endüktör (Duran Kısım) :

Görevi manyetik alan meydana getirmektir. N ve S manyetik kutupları burada oluşur.

Endüktör sargısı DA makinesinin gövdesinde bulunur, vida veya somunlarla gövdeye tutturulur.

Endüktör, Doğru akım makinesinin özelliğine göre endüktör sargısı yapısal değişiklikler gösterir.

Küçük güçlü DA makinelerinde ve pilli oyuncakta daimi mıknatıs, endüktör olarak görev yapmaktadır.

Büyük güçlü DA makinelerinde bobin sargıları ile manyetik alan oluşturulur.

Doğru akım motorlarında kutup sayısı, alternatif akım makinelerinde olduğu gibi hız, indüklenen gerilim ve akımın frekansına bağlı değildir.

Burada kutup sayısı makinenin gücüne ve devir sayısına göre değişir. Endüktör, makinenin gücüne (büyüklüğüne, çapına) ve devir sayısına göre 2, 4, 6, 8 veya daha çok kutuplu olur.

Endüvi (Dönen Kısım) :

DA makinelerinde dönen, mekanik enerjinin alındığı kısımdır.

Doğru akım makinesinin yapısına göre çeşitli ebatlarda yapılmaktadır. Endüvi üzerinde kolektör ve preslenmiş sac paket bulunur.

Sac üzerindeki emaye yalıtkanlı iletkenlerden akım geçtiğinde motor olarak çalışır yani döner. Manyetik alan içindeki endüvi dışarıdan bir kuvvetle döndürülürse DA gerilim üretir yani dinamo görevi yapar.

Endüvi Periyodik aralıklarla endüvinin bakımının yapılması, kollektör yüzeyinin temizlenmesi gerekir.

Büyük, güçlü doğru akım makineleri yüksek akım çekmektedir. Bundan dolayı kollektöre iki ya da daha fazla fırça ile doğru gerilim uygulanır.

Endüvi üzerinde kolektör vardır ve bakır dilimlerden oluşur. Endüvide bulunan iletkenler bu dilimlere lehimlenerek yada presle bağlanır.

Fırça ve Fırça Yatağı :

Fırça, doğru akım makinesi motor olarak çalışıyorsa gerilim uygulanmasını sağlar. Doğru akım makinesinin özelliğine göre boyutu değişmektedir.

Fırçanın kolektörlere uygun basınçla basması gereklidir. Bu nedenle doğru akım makinelerinin fırçaları üzerinde baskı yayları bulunur.

Fırça, fırça yuvasına yerleştirilir. Baskı yayının gevşek ya da çok sıkı olması motorun verimli çalışmasını engeller.

Yatak Kapak ve Diğer Parçalar :

Doğru akım makinelerinin en önemli parçalarından biri de yataklarıdır. Endüvide olduğu gibi yataklarda periyodik bakım gerektirir. Bilezikli tip metal yataklar ya da bilyeli yatak kullanılır.

DA makinelerinin soğutulması için çeşitli tip yapıda pervaneler kullanılır.