DA Motor etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
thumbnail

PIC16F84A Mikrodenetleyici ile DC Motor Hız Kontrol ve Devir Yönü Değiştirme Uygulama Devresi ve Program Kodu



Yukarıdaki devrede PIC16F84A Mikrodenetleyici ile yapılan DC Motor Hız Kontrol ve Devir Yönü Değiştirme Uygulama Devresi görülmektedir.

Bu devrede Speed UP yazan butona basıldığında motor devri artarak hızlanmaktadır. Speed DOWN yazan butona basıldığında motor devri azalarak yavaşlamaktadır. Bu butonlara basarak motorun hızını istediğimiz gibi artırıp yavaşlatmak mümkündür. Motor maksimum hızına geldiğinde LED3 lambası yanmaktadır.

Direction1 ve Direction2 butonları devir yönünü değiştirmektedir. Değişen devir yönünde de Speed UP ve Speed DOWN butonları ile hız kontrolü yapılabilir. Devir yönüne göre LED1 ve LED2lambaları yanmaktadır.

PIC16F84A Mikrodenetleyici CCS C kodu

1  // DC motor speed and direction control using PIC16F84A CCS C code
2  // http://elektrikelektronikegitimi.blogspot.com
3  #include <16F84A.h>
4  #fuses HS,NOWDT,PUT,NOPROTECT
5  #use delay(clock = 8000000)
6  #use fast_io(B)
7  #use fast_io(A)
8  #use pwm(output = pin_a0, output = pin_a1, timer = 0, frequency= 500Hz, duty = 0)
9
10  unsigned int8 i = 1;
11  void main() {
12  port_b_pullups(TRUE); // Enable PORTB pull-ups
13  output_a(0); // PORTA initial state
14  set_tris_a(0); // All PORTA pins are configured as outputs
15  output_b(0); // PORTB initial state
16  set_tris_b(0x1F); // Configure RB0 to RB4 as inputs
17  pwm_off(); // Turn off all pwm outputs
18  while(TRUE) {
19  if(input(PIN_B0) == 0){ // If RB0 button pressed
20  i++; // Increment i by 1 (i = i + 1)
21  if(i > 99){
22  i = 100;
23  output_high(PIN_B7);} // RB7 LED ON
24  pwm_set_duty_percent(i * 10UL); // Duty cycle change in tenths %
25  delay_ms(100); } // Wait 100ms
26  if(input(PIN_B1) == 0){ // If RB1 button pressed
27  output_low(PIN_B7); // RB7 LED OFF
28  i--; // Decrement i by 1 (i = i - 1)
29  if(i < 1)
30  i = 1;
31  pwm_set_duty_percent(i * 10UL); // Duty cycle change in tenths %
32  delay_ms(100); } // Wait 100ms
33  if(input(PIN_B2) == 0){ // If RB2 button pressed
34  if(input(PIN_B5) == 0){
35  output_low(PIN_B6); // RB6 LED OFF
36  pwm_off(); // Turn off pwm for both outputs
37  output_a(0); // PORTA pins low
38  delay_ms(100); // Wait 100ms
39  pwm_on(PIN_A0); // Turn pwm on at RA0
40  output_high(PIN_B5); // RB5 LED ON
41  if(i > 99)
42  output_high(PIN_B7);}}
43  if(input(PIN_B3) == 0){ // If RB3 button pressed
44  if(input(PIN_B6) == 0){
45  output_low(PIN_B5); // RB5 LED OFF
46  pwm_off(); // Turn off pwm for both outputs
47  output_a(0); // PORTA pins low
48  delay_ms(100); // Wait 100ms
49  pwm_on(PIN_A1); // Turn PWM on at RA1
50  output_high(PIN_B6);
51  if(i > 99)
52  output_high(PIN_B7);}}
53  if(input(PIN_B4) == 0){ // If RB4 button pressed
54  pwm_off(); // Turn off pwm for both outputs
55  output_a(0); // PORTA pins low
56  output_b(0);} // PORTB pins low
57  }
58  }
thumbnail

PIC16F84A Mikrodenetleyici ile DC Motor Hız Kontrol Uygulama Devresi ve Program Kodu

Yukarıdaki devrede PIC16F84A Mikrodenetleyici ile yapılmış DC Motor Hız Kontrol Uygulama Devresi görülmektedir.


Bu devrede Speed UP yazan butona basıldığında motor devri artarak hızlanmaktadır. Speed DOWN yazan butona basıldığında motor devri azalarak yavaşlamaktadır. Butonlara basarak motorun hızını istediğimiz gibi artırıp yavaşlatmak mümkündür. Motor maksimum hızına geldiğinde LED yanmaktadır.

PIC16F84A Mikrodenetleyici CCS C kodu

1  // DC motor speed control using PIC16F84A CCS C code
2  // http://elektrikelektronikegitimi.blogspot.com
3  #include <16F84A.h>
4  #fuses HS,NOWDT,PUT,NOPROTECT
5  #use delay(clock = 8000000)
6  #use fast_io(B)
7  #use pwm(output = pin_a0, timer = 0, frequency= 500Hz, duty = 0)
8
9  unsigned int8 i;
10  void main() {
11  port_b_pullups(TRUE); // Enable PORTB pull-ups
12  output_b(0); // PORTB initial state
13  set_tris_b(3); // Configure RB0 & RB1 as inputs
14  while(TRUE) {
15  if(input(PIN_B0) == 0){ // If RB0 button pressed
16  i++; // Increment i by 1 (i = i + 1)
17  if(i > 100){
18  i = 100;
19  output_high(PIN_B2);} // Turn RB2 LED ON
20  pwm_set_duty_percent(i * 10UL); // Duty cycle change in tenths %
21  delay_ms(100); } // Wait 100ms
22  if(input(PIN_B1) == 0){ // If RB1 button pressed
23  output_low(PIN_B2); // Turn RB2 LED OFF
24  i--; // Decrement i by 1 (i = i - 1)
25  if(i < 1)
26  i = 1;
27  pwm_set_duty_percent(i * 10UL); // Duty cycle change in tenths %
28  delay_ms(100); } // Wait 100ms
29  }
30  }
thumbnail

Doğru Akım (DA, DC) Makinalarında Kömütasyon Nedir? Bozan Etkenler ve Kolaylaştırıcı Etkenler Nelerdir?

Komütasyon Nedir?

Doğru akım makinelerinde (motor, dinamo) endüvideki bir bobinde, kolektör dilimleri ve fırçalar yardımıyla akımın yön değiştirmesi olayına komütasyon denir.

Bir doğru akım elektrik makinesi, normal çalışırken indüklenen karşılıklı gerilimler aynı polariteye sahiptir. Endüvi sargılarından akım geçerken her kutbun altındaki iletkenlerden geçen akımın yönü, iletkenlerden geçen akım yönü ile aynıdır.

Endüvi ile beraber hareket eden iletkenlerdeki akımın yönü, iletkenin bir kutbun altından diğer kutbun altına geçmesiyle yön değişikliğine uğrar. Bobin iletkenlerinden geçen akımın bu yön değiştirmesi olayına komütasyon denir.

Akım yön değiştirirken kollektörler ve fırçalar da yardımcı olur. Endüvi hızla dönerken bobinden geçen akımın yön değiştirmesi çok hızlıdır. Bundan dolayı bobin üzerinde Lenz Kanununa göre alanın azalmasını önleyecek şekilde küçük bir öz indüksiyon emk’sı indüklenir. Bu gerilim de komütasyon sırasında fırça ve kollektör arasında ısınma oluşturur ve elektriksel ark (şerare) meydana getirir.

Komütasyon durumu Doğru akım elektrik makinelerinde kaçınılmazdır. Komütasyon sebebiyle ark oluşumu fırça ve kollektör aşınmasına yol açar. Bu durum için bir takım önlemler vardır. Bu önlemler aynı zamanda komütasyonu kolaylaştırıcı etkiler de gösterir.
Komütasyonu Bozan Etkenler Nelerdir?

Elektriki arızaların dışında mekaniki olarak da birçok arızalar meydana gelebilir.

1- Endüvideki kollektör dilimleri arasındaki mikaların yüzeyden taşmış olması durumunda fırçalar kollektör yüzeyine iyi basamayacağı için ark oluşur. Bu durumu önlemek için mikalar bakır yüzeyden 1 – 1,5 milimetre aşağıda olmalıdır.

2- Kollektörün yuvarlak olmaması, ısı etkisi ile endüvinin yuvarlaklığının bozulması. Bu durumu önlemek için kollektörler sık olarak kontrol edilmelidir.

3- Fırçaların fırça tutucusuna bağlanışındaki bir hata olması veya fırçaların kollektör yüzeyine uygun basınçla basmaması durumunda komütasyon bozulur. Bu basınç normalde 150—250 gr/cm civarındadır ve bu baskı bir yay ile sağlanır. Yay basıncı sık olarak kontrol edilmelidir.

4- Kömür ile fırça yuvası arasındaki boşluğun fazla olması veya az olması, fırçalar arasındaki uzaklığın eşit olmaması ve fırçaların düşük kalitede olması da ark meydana gelmesine sebep olur.

Komütasyonun zor olduğu durumlarda geçiş direnci yüksek olan fırçalar kullanılır. Bu sayede komütasyondaki bobinde akımın yön değiştirmesi çok kolaylaşır. Ayrıca, fırçalar kollektör yüzeyine uyacak şekilde alıştırılması sağlanmalıdır.

Arkın önlenmesi için komütasyonu kolaylaştırıcı önlemler nelerdir?

1- Fırçaları kaydırmak
2- Yardımcı kutup kullanmak.

1- Fırçaları Kaydırmak :




Fırçaların dönüş yönünde kaydırılması esasına dayanan bu yöntem, bobin üzerinde meydana gelen gerilime karşı bir etki ile sönümleme mantığına dayanır. Bu durumda kısa devre olan bobin, nötr eksen üzerinde değil de kutupların etkisinde olan bölgelere gelir. Böylece zıt kutbun etkisi ile bobin üzerindeki gerilime zıt bir etki yapılarak negatif etki ortadan kaldırılır ve arkın meydana gelmesi engellenip komütasyonun daha kolay gerçekleşmesi sağlanır.

Fırçalar, endüvinin dönüş yönünde bir miktar kaydırıldığında, üzerindeki akımın yönü değişir. Bobin zıt kutbun etkisi altına gireceği için öz indüksiyon emk’sının etkisi yok olur. Akım kolay bir şekilde yön değiştirir ve yön değiştirme sırasında ark oluşmaz. Akım hızlandırılmış komütasyon eğrisini izler.
2- Yardımcı Kutup Kullanarak :



Yardımcı kutup yönteminin mantığı, fırçaları nötr ekseninden kaydırmadan nötr eksende sabit tutar. Bobinin diğer kutbun etkisine girerken üzerinde meydana gelecek özindükleme emk’sının yok edilmesi ve bundan dolayı fırçalarda ark meydana gelmesinin önlenmesine dayanır. Nötr ekseni üzerine yerleştirilmiş olan yardımcı kutuplar, bobinin kurtulduğu kutbun zıttı olacak şekilde kutuplandırılır. Bu yöntem genellikle modern DC elektrik makinelerinde tercih edilir.

Yardımcı kutuplardan endüvi akımı geçirildiği için, yüke göre değişen endüvi manyetik alanına karşılık aynı oranda ve zıt yönde yardımcı kutbun değeri de herhangi bir ayarlamaya gerek kalmadan değişir.

Yardımcı kutupları bulunan bir Doğru akım makinesinin hem endüvi reaksiyonuna karşı hem de komütasyonu kolaylaştırıcı görevini yardımcı kutuplar yapar.
thumbnail

Doğru Akım Makinelerinde Endüvi Reaksiyonu Nedir? Giderme Yöntemleri Nelerdir?

Endüvi Reaksiyonu :

Endüvi sargılarından geçen akımın meydana getireceği manyetik alanının, kutup manyetik alanına gösterdiği tepkiye endüvi reaksiyonu denir.

Endüviden geçen akımın oluşturduğu bu etki ile ana kutupların bir bölümünde alan zayıflaması olurken diğer bölümde alan kuvvetlenmesi oluşur. 

Endüvi sargılarında herhangi bir akım yok iken kutupların oluşturduğu manyetik akı, endüvi üzerinde düzgün bir dağılım yapar. Nötr bölgede bulunan bobinde indüklenen emk sıfır olduğundan, nötr bölge düzgün bir komitasyon için fırçaların yerleştirileceği yer olarak seçilir.

Normal dağılımda kutup alanı ile endüvi alanı birbirine diktir. Endüvi yüklendiğinde her iki akı da aynı anda makine üzerinde gösterildiğinde oluşacak olan manyetik akı dağılımı bozulur.

Endüvi manyetik akısının toplam manyetik akı dağılımına olan etkisine endüvi reaksiyonu denir.

Endüvi reaksiyonundan dolayı kutup ayaklarının bir tarafında manyetik kuvvet çizgilerinde azalma görülür. Kutup ayağının bir tarafındaki manyetik akının azalması, kutbun diğer tarafındaki manyetik akının artışı tarafından karşılanamaz. Bu nedenle endüvi reaksiyonu toplam akıyı azaltacağından endüvide indüklenecek olan emk E = K. φ. n formülüne göre azalır.

Endüvi reaksiyonunu giderme yöntemleri :

1. Kutup Ayaklarını Tarak Şeklinde Yapmak
2. Kutup Ayaklarına Oyuklar Açmak
3. Yardımcı Kutup Kullanmak
4. Kompanzasyon Sargısı Kullanmak

1- Kutup Ayaklarını Tarak Şeklinde Yapmak :
Kutupları oluşturan sacların bir kulakları kesilerek bir ters bir düz gelecek şekilde birbirine perçinlenmesiyle kutup ayağı oluşturulur. Kutup ayağının uç kısmındaki kesit yarıya indirildiğinden çok az bir manyetik akı artışında kutuplar doyuma ulaşır. Ana kutup alanı ve nötr ekseninde az bir kayma meydana getirilmiş olur. Bu yöntemle fırçaların kaydırılması önlenmiş olur ancak endüvi reaksiyonunun etkisi tam olarak ortadan kaldırılmamıştır. Kutup ayaklarının tarak şeklinde yapılması

2- Kutup Ayaklarına Oyuklar Açmak :

Ana kutuplar üzerine kutup ekseni paralel olacak şekilde oluklar açılarak endüvi alanının yolu ve dolayısıyla manyetik direnci arttırılmış olacağından endüvi akısının etkisi azaltılmış olur. Kutuplarına oyuklar açılacak makinelerde kutupların doyma sınırının yüksek olması gereklidir. Açılacak olan oyuklar ana manyetik akıyı azaltmayacak şekilde olmalıdır. Aksi halde endüvide indüklenen emk da bir azalma söz konusu olur. Yöntem endüvi reaksiyonunun etkisini tam olarak ortadan kaldırmaz. Sabit güçlü makinelerde kullanılmalıdır.

3- Yardımcı Kutup Kullanmak : 

Endüvinin meydana getirdiği alan nötr ekseni doğrultusundadır. Eğer bu bölgedeki alana eşit ve zıt yönde bir alan meydana getirirsek, her iki alan birbirini yok edeceğinden endüvi alanının etkisi ortadan kalkar. Nötr eksenine yerleştirilen yardımcı kutuplar kullanılır. Yardımcı kutupların meydana getireceği alanın endüvi alanına eşit olması için endüvi akımı yardımcı kutup sargılarından da geçirilir. Endüvi dönüş yönüne göre ana kutuptan sonra gelen yardımcı kutuplar ana kutbun tersi olarak adlandırılır. Endüvi reaksiyonunun etkileri tam olarak önlenemez. Çünkü yardımcı kutbun alanı ana kutupların altındaki bölgede etkili olmaz.

4- Kompanzasyon Sargısı Kullanmak : 

Büyük güçlü makinelerde endüvi reaksiyonunun etkisi gidermede kullanılan yöntemdir. Kompanzasyon sargıları ana kutuplar altına açılan oyuklara yerleştirilir. Kompanzasyon sargılarından geçen akım endüvi sargılarından geçen akımın tersi yönündedir. Bu nedenle oluşacak olan manyetik alanlar birbirinin tersi yönünde olur. Oluşacak olan manyetik alanların birbirine eşit olması için endüvi sargılarından geçen akım kompanzasyon sargılarından da geçirilir. Böylece endüvi alanının etkisi ortadan kaldırılmış olur.
thumbnail

Doğru Akım (DA, DC) Motor Çeşitleri ve Bağlantı Şekilleri Nelerdir? Kompunt Motorlar

Doğru Akım Motor Çeşitleri ve Bağlantı Şekilleri

Doğru akım motorları endüvi ve endüktör sargılarının bağlantı şekillerine üç çeşittir:

1- Şönt motorlar için tıklayınız...

2- Seri motorlar için tıklayınız...

3- Kompunt Motorlar :

Uyartım sargısı endüviye hem seri hem de paralel bağlanan motorlara kompunt motor (bileşke alanlı) denir.

Kompunt motorların seri ve şönt sargı olmak üzere iki uyartım sargısı vardır.

Seri sargı endüviye seri bağlı olup şönt alanı kuvvetlendirecek (eklemeli) veya zayıflatacak (çıkarmalı) yönde çalışır.

Kompunt motorlar yapılış bakımından şönt ve seri motorların birleşmesinden meydana gelir.

Kompunt motor başlangıçta n gibi bir devir sayısına sahiptir. Çünkü motorda bulunan şönt sargı, küçük de olsa bir akım çeker ve bir Ø manyetik akısı oluşur.

Bağlantı şekillerine göre ;

1- Ters kompunt
2- Eklemeli kompunt gibi çeşitleri vardır.

Ters kompunt motorda yükselen veya hiç değişmeyen devir sayısı elde edilebilir.

Eklemeli kompunt motorda devir sayıları sabit değildir.

Eklemeli kompunt motorda yol alma momenti oldukça yüksektir.

Buna karşın ters kompunt motorda yol alma momenti düşüktür.


Kompunt Motorun Kullanıldığı Yerler : 

Eklemeli kompunt motorlar, seri motora benzer bir özellik gösterir. Bu nedenle seri motorun kullanıldığı yerlerde kullanılabilmektedir. Özellikle vinç, asansör ve hadde makinelerinde yaygın olarak kullanılır.

Ters kompunt motorlar ise fazla yol alma momenti istemeyen fakat yük ile devir sayısının değişmemesi gereken sinema makinelerinde, televizyon anten yönlendiricilerinde, dokuma tezgâhlarında ve buna benzer uygulamalarda kullanılır.


1- Şönt motorlar için tıklayınız...

2- Seri motorlar için tıklayınız...
thumbnail

Doğru Akım (DA, DC) Motor Çeşitleri ve Bağlantı Şekilleri Nelerdir? Seri Motorlar

Doğru Akım Motor Çeşitleri ve Bağlantı Şekilleri

Doğru akım motorları endüvi ve endüktör sargılarının bağlantı şekillerine üç çeşittir:

1- Şönt motorlar için tıklayınız...

2- Seri motorlar

3- Kompunt motorlar için tıklayınız...

2- Seri Motorlar :

Uyartım sargısı ile endüvi sargısının birbirine seri olarak bağlandığı doğru akım motoru çeşididir.

Motor yüklendikçe devir sayısı hızla düşer. Bunun nedeni yük akımının aynı zamanda uyartım akımı olmasıdır.

Akım arttığında manyetik akı (Ø) da artacaktır ve E=K.Ø.n formülüne göre manyetik akı arttığında devir sayısı düşecektir.

Seri motorun yol alma momenti oldukça yüksektir, bu nedenle yol alma anında yüksek moment istenilen yerlerde kullanılır.

Motor boşta çalıştığında Ø değeri oldukça küçük bir değer alır. Dolayısıyla devir sayısı tehlikeli bir şekilde yükselebilir. Bu yüzden seri motor boşta (yüksüz) çalıştırılmamalıdır. Çalışma yerine ya dişli ile veya direkt olarak bağlanmalıdır. Kayış veya zincirle hiçbir zaman bağlantı yapılmamalıdır.

A-B: Endüvi sargı uçları 

E-F: Uyartım(kutup) sargı uçları

G-H: Yardımcı kutup sargı uçlarını belirtir.


Motorlarda yardımcı kutup varsa endüvinin B ucu ile yardımcı kutbun G ucu makine içerisinde birleştirilip klemens tablosuna H ucu çıkartılır.

Çok küçük seri motorlara, yol almada endüvi akımı fazla yükselmediğinden ve şebeke için bir sakıncası olmadığından doğrudan doğruya dirençsiz yol verilebilir.

Seri Motorların Kullanıldığı Yerler: 

Seri motor, kalkınma momentleri çok yüksek olduğundan tren, tramvay, vinç ve asansör, kesici ve ayırıcı açma kapama işlerinde kullanılır. Seri motorlar taşıt araçlarında frenleme için dinamo olarak da kullanılmaktadır.

1- Şönt motorlar için tıklayınız...

3- Kompunt motorlar için tıklayınız...  
thumbnail

Doğru Akım (DA, DC) Motor Çeşitleri ve Bağlantı Şekilleri Nelerdir? Şönt Motorlar

Doğru Akım Motor Çeşitleri ve Bağlantı Şekilleri

Doğru akım motorları endüvi ve endüktör sargılarının bağlantı şekillerine üç çeşittir:

1- Şönt motorlar,

2- Seri motorlar için tıklayınız...

3- Kompunt motorlar için tıklayınız...

1- Şönt Motorlar :

Uyartım sargısının endüvi sargısına paralel bağlandığı doğru akım motorlarıdır.

Şönt motorun devir sayısı yük ile çok fazla değişmez, bu nedenle devir sayıları hemen hemen sabit kabul edilir.

Motorun devir sayısı kaynak gerilimi veya endüvi akımı ile kontrol edilebilir. Yol alma anındaki momentleri düşüktür, bu bakımdan aşırı yüklerde kolay yol almazlar.
Motor boşta çalışırken devir sayısı normal değerdedir. Motor boşta çalışırken endüvi sargılarından geçen akım seri motorda olduğu gibi, tehlikeli değerlere çıkmayıp normal değerinde kalır. Ancak uyartım devresindeki kopukluk devir sayısının tehlikeli değerler almasına neden olabilir, bu da özel tertiplerle önlenir. Motorun maksimum verimde çalışması için motorun sabit kayıplarının endüvi kayıplarına eşit olması gerekir. Motorun üreteceği moment endüvi akımıyla doğru orantılı olarak artar.

A-B: Endüvi sargı uçları 

C-D: Uyartım (kutup) sargı uçları

G-H: Yardımcı kutup sargı uçlarını belirtir.

Motorlarda yardımcı kutup varsa endüvinin B ucu ile yardımcı kutbun G ucu makine içerisinde birleştirilip klemens tablosuna H ucu çıkartılır.

Motora yol vermek için kullanılan yol verme direnci (yol verme reostası) L, M, R uçları ile belirtilir.


L ucu şebekeye, M ucu uyartım sargısının C ucuna, R ucu endüvinin A ucuna bağlanır.

Şöt Motorun Kullanıldığı Yerler: 

Sabit devir sayısı istenen uygulamalarda kullanılır. Vantilatör, aspiratör, tulumbalar, kâğıt fabrikaları, dokuma tezgâhları, gemi pervaneleri, matbaa makineleri ve asansörler bu motorun kullanım alanlarıdır.
2- Seri motorlar için tıklayınız...

3- Kompunt motorlar için tıklayınız...
thumbnail

Doğru Akım DA Motorlarında Devir Dönüş Yönü Nasıl Değiştirilir?


Doğru akım motorlarında iki şekilde devir yönünü değiştirmek mümkündür.

1- Doğru akım motorunun endüvisine uygulanan akımın yönünü değiştirmek.

2- Doğru akım motorunun endüktöründeki manyetik alanın yönünü değiştirmek. Bunun için eğer motor kutupları sabit mıknatıslı ise N ve S kutuplarını oluşturan mıknatıslar yer değiştirilir. Eğer motor kutupları elektro mıknatıslı iseendüktöre uygulanan akımın yönü değiştirilmelidir.

Yukarıdaki işlemlerden sadece birinin yapılması doğru akım motorunun devir yönünün değiştirilmesi için yeterlidir. Eğer her ikisi birden yapılırsa dönüş yönü değişmez.
thumbnail

Doğru Akım DA Motorunun Çalışma Prensibi Nasıldır? Sol El Kuralı Nedir?

DA Motorunun Çalışma Prensibi :



Doğru akım motoru; "manyetik alan içindeki bir iletken tele elektrik akımı uygulandığında manyetik alan dışına itilir" prensibine göre çalışır. İletkenin hareket yönü sol el kuralına göre bulunur.

Sol El Kuralı :  Sol el baş parmaği açık, dört parmağı bitişiktutulur. Avuç içi N kutbuna bakacak, bitişik dört parmak akım yönünü göstercek şekilde tutulduğunda baş parmak iletken telin hareket yönünü gösterir.


DA motorlarında manyetik alan endüktörde oluşur. Küçük güçlü motorlarda endüktörde sabit mıknatıs, büyük güçlü motorlarda endüktörde iletken tellerle sarılmış elektromıknatıs bulunur.

İçinden akım geçen iletken teller ise endüvi sargılarında bulunur.

Endüvi üzeride ki iletkenlere fırça ve kolektör yardımıyla doğru gerilim uygulanır. Böylece endüvi üzerideki iletkenden akım geçer ve iletken tellerin etrafında manyetik alan oluşur.

Endüktör sargısının manyetik alanı (N–S), endüvi üzerinde manyetik alan oluşturan iletken veya iletken tel demetini dışa doğru iter. Bu itilme prensibi, doğru akım motorlarının çalışma esasını oluşturur. Bu itilme, mil etrafında dönme hareketini meydana getirir.

N ve S kutupları, endüviden geçen akım yönüne göre iletken veya iletken demetini manyetik ortamın dışına iter.

İletkenden geçen akım yön değiştirirse itilme yönü de değişir. İtilme yönünün değişmesi motorun dönüş yönünü de değiştirir.
thumbnail

Doğru Akım (DC, DA) Makinalarının (Dinamo, Motor) Yapısı Nasıldır? Hangi Parçalar Bulunur?



Doğru akım makineleri yapı olarak; dönen kısım (endüvi), duran kısım (endüktör), yatak, kapak, fırça ve kolektörden oluşur.

DA Makinalarının Parçalarının Görevleri :

Endüktör (Duran Kısım) :


Görevi manyetik alan meydana getirmektir. N ve S manyetik kutupları burada oluşur.

Endüktör sargısı DA makinesinin gövdesinde bulunur, vida veya somunlarla gövdeye tutturulur.

Endüktör, Doğru akım makinesinin özelliğine göre endüktör sargısı yapısal değişiklikler gösterir.

Küçük güçlü DA makinelerinde ve pilli oyuncakta daimi mıknatıs, endüktör olarak görev yapmaktadır.

Büyük güçlü DA makinelerinde bobin sargıları ile manyetik alan oluşturulur.

Doğru akım motorlarında kutup sayısı, alternatif akım makinelerinde olduğu gibi hız, indüklenen gerilim ve akımın frekansına bağlı değildir.

Burada kutup sayısı makinenin gücüne ve devir sayısına göre değişir. Endüktör, makinenin gücüne (büyüklüğüne, çapına) ve devir sayısına göre 2, 4, 6, 8 veya daha çok kutuplu olur.

Endüvi (Dönen Kısım) :
DA makinelerinde dönen, mekanik enerjinin alındığı kısımdır.

Doğru akım makinesinin yapısına göre çeşitli ebatlarda yapılmaktadır. Endüvi üzerinde kolektör ve preslenmiş sac paket bulunur.

Sac üzerindeki emaye yalıtkanlı iletkenlerden akım geçtiğinde motor olarak çalışır yani döner. Manyetik alan içindeki endüvi dışarıdan bir kuvvetle döndürülürse DA gerilim üretir yani dinamo görevi yapar.

Endüvi Periyodik aralıklarla endüvinin bakımının yapılması, kollektör yüzeyinin temizlenmesi gerekir.

Büyük, güçlü doğru akım makineleri yüksek akım çekmektedir. Bundan dolayı kollektöre iki ya da daha fazla fırça ile doğru gerilim uygulanır.

Endüvi üzerinde kolektör vardır ve bakır dilimlerden oluşur. Endüvide bulunan iletkenler bu dilimlere lehimlenerek yada presle bağlanır.

Fırça ve Fırça Yatağı :
Fırça, doğru akım makinesi motor olarak çalışıyorsa gerilim uygulanmasını sağlar. Doğru akım makinesinin özelliğine göre boyutu değişmektedir.

Fırçanın kolektörlere uygun basınçla basması gereklidir. Bu nedenle doğru akım makinelerinin fırçaları üzerinde baskı yayları bulunur.

Fırça, fırça yuvasına yerleştirilir. Baskı yayının gevşek ya da çok sıkı olması motorun verimli çalışmasını engeller.

Yatak Kapak ve Diğer Parçalar :

Doğru akım makinelerinin en önemli parçalarından biri de yataklarıdır. Endüvide olduğu gibi yataklarda periyodik bakım gerektirir. Bilezikli tip metal yataklar ya da bilyeli yatak kullanılır.

DA makinelerinin soğutulması için çeşitli tip yapıda pervaneler kullanılır.