Yüksek Gerilim Direklerinde Hattan Gelen Cızırtıların Sebebi (Korona Deşarjı) Nedir?

Yüksek gerilim bulunan direklerde akımın geçişi sırasında telin çevresinde oluşan güçlü elektrik alanı havadaki moleküllerin iyonlaşmasına neden olur. Normalde elektriği iletmeyen havanın kısmen elektriği iletmeye başlamasına korona deşarjı denir. Bu elektrik deşarjı sırasında yüksek frekanslı sesler ve kıvılcıma benzer ışık parlamaları ortaya çıkar.

Havadaki moleküllerin güçlü elektrik alan etkisiyle iyonlaşması sonucu açığa çıkan elektronlar havadaki diğer moleküllerle çarpışır. Bu süreçte açığa çıkan ısı havadaki gazların ani olarak genleşmesine ve insan kulağının duyabileceği şiddette ses dalgalarının oluşmasına neden olur.

Çıkan seslerin şiddeti hava koşullarıyla yakından ilişkilidir. Su miktarının fazla olması havanın elektriksel iletkenliğini artırdığından özellikle nem oranının yüksek olduğu sisli ve yağmurlu havalarda elektriksel deşarjların yoğunluğu, dolayısıyla oluşan seslerin şiddeti de fazladır. Bu, elektriğin yüksek gerilim hatlarıyla taşınması sırasında enerji kaybına yol açan bir süreçtir.

Korona deşarjı denen bu durumun oluşumunda hava şartları ile birlikte iletkenler arası açıklık, hatların yarıçapı ve pürüzlülüğü de etkili olmaktadır.

Elektrikli Yılan Balığı Nasıl Elektrik Üretir?

Elektrikli yılan balığı iletişim kurmak, yön bulmak, bazı durumlarda avlanmak ve kendini korumak için elektrik üretebilen organlara sahiptir. Elektrik organ adı verilen bu yapıların içinde elektrosit adı verilen ve elektrik üretebilen hücreler bulunur. Bu hücreler kas ve sinir hücrelerinin değişim geçirmesiyle oluşmuş hücrelerdir.

Elektrosit hücreleri uyarılmamış durumdayken, hücre içinde potasyum iyonu miktarı, hücre dışında ise sodyum iyonu miktarı yüksektir. Elektrosit hücrelerin zarı potasyum iyonlarını geçirebilirken sodyum iyonlarının geçişine izin vermez. Derişim farkından dolayı potasyum iyonları hücre içinden dışına taşınır. 

Derişim ve elektriksel potansiyel farkının birbirini dengelediği durumda hücrenin içi elektriksel olarak eksi yüklüyken dışı artı yüklüdür. Beyinden gelen sinyaller elektrosit hücreleri uyardığında, hücre zarının bir tarafındaki iyon kanallarının açılmasını sağlar ve sodyum iyonları bu kanallardan hücreye girebilir. Hücre içinde elektriksel yük değişimine neden olan bu durum bir potansiyel farkının ortaya çıkmasına ve elektrik akımının oluşmasına neden olur. 

Beyinden gelen sinyal aracılığıyla uyarılan elektrosit hücrede oluşan elektrik akımı, komşu elektrosit hücrenin de uyarılmasını sağlar. El fenerinin içindeki pillerde olduğu gibi, binlerce elektrosit hücrede eş zamanlı olarak gerçekleşen bu olay sonucu 600 V’luk bir gerilim oluşabilir. Elektrik akımı yaklaşık 1-2 milisaniye süreyle ortaya çıkar.

Elektrikli yılan balığının büyüklüğü yetişkin bir insanın kolu kadardır. Elektrikli yılan balığının ürettiği elektrik akımının kendine zarar vermemesinin nedeninin oluşan akımın 1-2 milisaniye gibi kısa bir süre etki etmesi ve hayati organların (örneğin kalp) etrafındaki yağ tabakasının yalıtkan görevi görmesi olduğu düşünülüyor.

bilimgenc.tubitak.gov.tr

Tesla Bobini Nedir? Nasıl Yapılır? Videolu Anlatım

Tesla bobini adından da anlaşıldığı gibi Nikola Tesla tarfından tasarlanmıştır. Aslında primer ve sekonder sargısı bulunan yüksek gerilim üreten bir trafodur. Bunun yanında basit bir elektronik devreye bağlanır. Kablosuz elektrik enerjisi aktarmada kullanılır. Ev ortamında yapılacak basit ve ucuz bir tesla bobini ile fluoresant lambalar, tasarruflu ampüller kablosuz çalıştırılabilir.

Aşağıdaki videoda ayrıntılı olarak nasıl yapılacağı anlatılmaktadır.

Kullanılan Malzemeler

1 adet 2N2222 transistör
1 adet 22K direnç
1 adet on-off anahtar
40cm 1'lik iletken kablo (primer için)
5metre 0,30 bobinaj teli ( sekonder için)
15cm PVC su borusu
1A'lık bir adaptör
Küçük bir tahta plaket

Elektrik Elektronikte Kullanılan İletkenler, Özellikleri ve İletkenlik Sıralaması

İyi iletkenlerin özdirençleri küçük, öziletkenlik katsayıları yüksek olmalıdır. Tabloda görüldüğü gibi bu durumda en iyi iletken gümüştür. İyi iletken olarak gümüş pahalı olduğu için daha çok bakır kullanılır.

Gümüş

Saf gümüş, beyaz parlak renkte ve yumuşaktır. Elektrik akımını en iyi ileten gereç olmasına rağmen pahalı olması nedeniyle iletken tel olarak kullanılmaz. Ölçü aletleri, kontaktör ve şalterlerin kontak kısımlarının yapımında kullanılır. Öz direnci 0,016 mm²/m, özgül ağırlığı 10,5 kg/dm³, ergime derecesi 961 °C’dir.

Bakır

Kırmızı renkte olan bakır, kolayca bükülür, çok ince tel ve levha hâline getirilebilir. Öz direnci 0,0178 mm²/m (1/56), özgül ağırlığı 8,93 kg/dm³, ergime derecesi 1083 °C’dir. Elektrikçilikte daha çok % 99,9 saflıkta elektrolitik bakır kullanılır.

Altın

Altın, kimyada Au sembolü ile gösterilen yumuşak, parlak sarı renkte metalik bir elementtir. Altın asitlere karşı dayanıklı olduğu için havadan ve sudan etkilenmez. Bu yüzden hiçbir zaman paslanmaz, kararmaz ve donuklaşmaz. Bu özelliğinden dolayı genellikle iletkenlerin oksitlenmemesi için kaplama amaçlı kullanılır. Çok iyi bir iletken olduğu ile ilgili yanlış bir kanı vardır. Pahalı olduğu için iletken olarak kullanılmaz.

Alüminyum 

Gümüş beyazı, mavimtrak renkte yumuşak bir metal olan alüminyum, daha çok orta ve yüksek gerilim hatlarında içerisine çelik tel konarak kullanılır. Öz direnci 0,028 mm²/m (1/35), özgül ağırlığı 2,7 kg/dm³, ergime derecesi 658 °C’dir.

Demir

Parlak gri renkte yumuşak bir metaldir. Elektrik makinalarının gövde kısmının yapımında kullanılır. İçerisinde bulunan karbonun miktarına göre font (dökme demir), yumuşak demir ve çelik isimlerini alır. Öz direnci 0,1 mm²/m, özgül ağırlığı 7,86 kg/dm³, ergime derecesi 1526 °C’dir.

Platin

Parlak beyaz renkli yumuşak bir metaldir ve havada oksitlenmez. Elektrot, kontak, direnç ve paratoner uçları yapımında kullanılır.

Kurşun

Gri, mavimtrak renkte ve mekaniki direnci az olan kurşun, pillerde elektrot olarak; akümülatör plakalarında, yer altı kablolarında ve lehim yapımında kullanılır.

Kalay

Beyaz, sarımtrak renkte ve yumuşak olan kalay, sigorta buşonlarının ergiyen tellerinde, akümülatör plakalarında, çıplak iletkenlerin kaplanmasında, kondansatör levhalarının yapımında, ağaç direklerin emprenye edilmesinde ve lehim yapımında kullanılır.

Çinko

Beyaz, mavimtrak renkte mekaniki direnci az ve yumuşak olan çinko, havadan ve sudan etkilenmez. 100-125 °C de ısıtılarak işlenir. Direnç yapımında, pillerde negatif elektrot olarak; ölçü aletlerinde, çinko klorür eriyiği olarak ağaç direklerin emprenye edilmesinde kullanılır.

Krom

Gümüş beyazı renginde sert ve parlak bir metaldir. Oksitlenmediği ve mıknatıstan etkilenmediği için direnç yapımında ve maden kaplamacılığında kullanılır.

Kadmiyum

Gümüşi mavimtrak renktedir ve kurşun ile birleştirilerek yumuşak lehim yapımında kullanılır.

Molibden 

Korozyona ve ısıya dayanıklı sert bir metaldir. Lambalarda flaman taşıyıcı olarak kullanılır. Cama kaynak edilebilir. Özgül ağırlığı 10,2 kg/dm³, ergime derecesi 2610 °C’dir.

Tungsten

Korozyona dayanıklı sert bir metal olan tungsten, 3410 °C gibi yüksek ergime derecesi nedeniyle lamba flamanı, direnç tefi yapımında, elektrik fırınlarında kullanılır.

Wolfram

Çelik rengindedir. 3500 °C gibi yüksek bir ergime derecesine sahip olduğundan lamba flamanlarının yapımında kullanılır.

Su

Saf su yalıtkandır. Su içersine asit-metal tuzları katılarak iletken hâle getirilebilir. Akümülatör, pil ve galvano banyolarında elektrolit olarak kullanılır (nehir şebekesindeki su, içerisindeki tuz, mineral vb. maddeler nedeniyle iletken olarak kabul edilebilir.).

Vaviyen Anahtar Lamba Tesisatı Açık ve Kapalı Şeması Konu Anlatımı

Vaviyen anahtar tesisatının kapalı devresinde; kullanılan malzemelerin sembolleri, kullanılan iletkenin kesiti ve cinsi, kullanılan boru tipi ve çapı, boru içinden geçen iletken sayıları, sigortanın amper değerleri gibi bilgiler bulunur. Kapalı devre kablo bağlantılarını göstermez. Boruların içinden bazı yerlerde 2 kablo, bazı yerlerde 3 kablo geçtiğine dikkat ediniz.

Vaviyen anahtar tesisatı açık devresinde, tesisatın kablo bağlantıları gösterilir. Vaviyen anahtarda 3 tane uç bulunur.  Devrede 2 tane vaviyen anahtar bulunur. Devrede sigortadan gelen faz birinci vaviyen anahtarın ortak ucuna bağlanır. İkinci vaviyen anahtarın ortak ucu lambaya bağlanır. Vaviyen anahtarların diğer iki uçları birbirine bağlanır. Lambanının diğer ucuna nötr bağlanır. Vaviyen anahtar uçları karıştırılırsa tesisat düzgün çalışmaz. Sigorta ve vaviyen anahtara kesinlikle nötr bağlanmamalıdır.

Vaviyen anahtar tesisatının bu açık devresinde aslında çok da zor bir bağlantı olmadığı görülmektedir.

Devrenin Çalışma Prensibi 

Devrede kullanılan vaviyen anahtarlar iki ayrı yerden bir lamba veya lamba gurubunu ayrı olarak yakılmasını ve söndürülmesini sağlar. Vaviyen anahtar tesisatları daha çok dubleks dairelerde merdivenin iki ucunda, uzun koridoru olan hastane ve bunlara benzer yerlerde iki farklı yerden bir lamba veya lamba gurubunun yakıp söndürülmesi istenen yerlerde kullanılırlar. Koridorun bir ucundaki kişi vaviyen anahtar ile yaktığı lambaları koridorun diğer ucuna gittiğinde diğer vaviyen anahtar ile kapatabilir. Vaviyen anahtar görüntü olarak adianahtara benzer. Fakat adi anahtarın 2 bağlantı ucu varken vaviyen anahtarın 3 bağlantı ucu bulunur.

Ayrıca sigortanın akım değerinden fazla bir akım çekildiğinde veya kısa devre olduğunda sigorta atar ve devrenin enerjisini keser.

Devrede Kullanılan Elemanlar 

*2 adet vaviyen anahtar (sıva üstü veya sıva altı)
*1 adet duy (duvar veya davan tipi)
*1 adet lamba (akkor telli, LED veya tasarruflu kompakt fluoresant)
*Klemens (1,5‟lik)
*1 adet sigorta 10A W-otomat
*Yeterince iletken tel (1,5 NYA)
*1 adet elektrik bandı

Adi anahtar lamba tesisatı için tıklayınız...

Adi anahtar lamba, priz tesisatı için tıklayınız...

Komütatör anahtar lamba tesisatı için tıklayınız...

Komütatör Anahtar Lamba Tesisatı Açık ve Kapalı Şeması Konu Anlatımı

Komütatör anahtar tesisatının kapalı devresinde; kullanılan malzemelerin sembolleri, kullanılan iletkenin kesiti ve cinsi, kullanılan boru tipi ve çapı, boru içinden geçen iletken sayıları, sigortanın amper değerleri gibi bilgiler bulunur. Kapalı devre kablo bağlantılarını göstermez. Borularıniçinden bazı yerlerde 2 kablo, bazı yerlerde 3 kablo geçtiğine dikkat ediniz.

Komütatör anahtar tesisatı açık devresinde, tesisatın kablo bağlantıları gösterilir. Komütatör anahtarda 3 tane uç bulunur.  Devrede sigortadan gelen faz komütatör anahtarın ortak ucuna bağlanır. Komütatör anahtarın diğer iki ucu lambalara bağlanır. Komütatör anahtar uçları karıştırılırsa tesisat düzgün çalışmaz. Devrede fazın sigorta ve komütatör anahtarın ortak ucuna bağlanmasına dikkat edilmelidir. Sigorta ve komütatör anahtara kesinlikle nötr bağlanmamalıdır.

Devrenin Çalışma Prensibi 

Devrede kullanılan komütatör anahtar 2 adet adi anahtarın yaptığı işi tek anahtar olarak yapar. Komütatör anahtar üzerinde 2 adet düğme bulunur. Bu düğmelere basılarak iki ayrı lamba veya lamba gurubunun ayrı olarak yakılması ve söndürülmesi sağlanır. Komütatör anahtar tesisatları daha çok avizelerde, oda-balkon lambalarında, banyo-tuvalet lambalarında ve bunlara benzer yerlerde tek bir yerden iki farklı lamba veya lamba gurubunun yakıp söndürülmesi istenen yerlerde kullanılırlar. Komütatör anahtar ile, iki adet adi anahtarın yapacağı iş bir adet komütatör anahtar ile yapılmış olur.

Ayrıca sigortanın akım değerinden fazla bir akım çekildiğinde veya kısa devre olduğunda sigorta atar ve devrenin enerjisini keser.

Devrede Kullanılan Elemanlar 

*1 adet komütatör anahtar (sıva üstü veya sıva altı)
*2 adet duy (duvar veya davan tipi)
*2 adet lamba (akkor telli, LED veya tasarruflu kompakt fluoresant)
*Klemens (1,5‟lik)
*1 adet sigorta 10A W-otomat
*Yeterince iletken tel (1,5 NYA)
*1 adet elektrik bandı
<
Adi anahtar lamba tesisatı için tıklayınız...

Adi anahtar lamba, priz tesisatı için tıklayınız...

Vaviyen anahtar lamba tesisatı için tıklayınız...

Adi Anahtar Lamba, Priz Tesisatı Açık ve Kapalı Şeması Konu Anlatımı

Adi anahtar, priz tesisatının kapalı devresinde; kullanılan malzemelerin sembolleri, kullanılan iletkenin kesiti ve cinsi, kullanılan boru tipi ve çapı, boru içinden geçen iletken sayıları, sigortanın amper değerleri gibi bilgiler bulunur. Kapalı devre kablo bağlantılarını göstermez. Borulardan bazı yerlerde 2, bazı yerlerde 3 kablo geçtiğine dikkat ediniz. Ayrıca lamba devresinde 1,5 NV kablo, priz devresinde ise 2,5 NV kablo kullanıldığına dikkat ediniz.

Adi anahtar, priz tesisatı açık devresinde, tesisatın kablo bağlantıları gösterilir. Devrede sigorta, adi anahtar ve lamba birbirine seri bağlıdır, priz ise faz ve nötre paralel bağlıdır. Devrede fazın sigorta ve adi anahtara bağlanmasına dikkat edilmelidir. Sigorta ve adi anahtara kesinlikle nötr bağlanmamalıdır. Priz bağlantısında adi anahtarın kontrol edilmemiş ucundan (sigorta bağlanan uç) ek almaya dikkat ediniz. Adi anahtarın diğer ucuna priz bağlanırsa yanlış olur, adi anahtar kapalı iken prizde faz olur, adi anahtar açık iken prizde faz olmaz. Prizin diğer ucu nötre bağlanır. 

Devrenin Çalışma Prensibi 

Devrede adi anahtara basıldığında kontakları kapanır ve elektrik akımı fazdan sigortaya, sigortadan adi anahtara, adi anahtardan lambaya, lambadan nötre giderek devresini tamamlar ve lamba yanar. Lambayı kapatmak için tekrar adi anahtara basılır ve elektrik enerjisi kesilerek lambanın sönmesi sağlanır. Prizde ise adi anahtar açık iken de kapalı iken de elektrik olmalıdır.

Ayrıca sigortanın akım değerinden fazla bir akım çekildiğinde veya kısa devre olduğunda sigorta atar ve devrenin enerjisini keser.

Devrede Kullanılan Elemanlar 

*1 adet adi anahtar (sıva üstü veya sıva altı)
*1 adet duy (duvar veya tavan tipi)
*1 adet lamba (akkor telli, LED veya tasarruflu kompakt fluoresant)
*1 adet priz (sıva üstü veya sıva altı)
*Klemens (2,5‟lik)
*1 adet sigorta (10A W-Otomat)
*Yeterince iletken tel (1,5 NYA)
*Yeterince iletken tel (2,5 NYA)
*1 adet elektrik bandı

Adi anahtar lamba tesisatı için tıklayınız...

Komütatör lamba tesisatı için tıklayınız...

Vaviyen anahtar lamba tesisatı için tıklayınız....