Avrupanın En Büyük Kömürle Çalışan Elektrik Santrali Polonya Belchatow Termik Santrali
Polonya'da elektrik enerjisi üretiminin %80'i kömürden sağlanmaktadır.
Jeneratör Kullanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Jeneratörler, dizel, benzin gibi bir yakıt kullanarak bir alternatörün dönmesini sağlayarak elektrik enerjisi üreten cihazlardır. Evlerde ve işyerlerinde yaygın olarak kullanılırlar. Bir fazlı veya üç fazlı olabilirler. Bazıları taşınabilir ve küçük boyutlarda iken bazıları büyük ve sabittir.
1- Jeneratörde kullanılan yakıt miktarını kontrol etmelidir.
2- Jeneratörün yakıt deposunun temizliği kontrol edilip yaptırılmalıdır.
3- Jeneratör soğumadan ya da çalışır durumdayken yakıt eklemesi yapılmamalıdır. Aksi halde yangın çıkmasına neden olabilir.
4- Jeneratörün yağ seviyesi kontrol edilmelidir.
5- Jeneratörün gücüne uygun yükte cihazlar bağlamalıdır. Jeneratörün gücünde fazla yükleme durumunda sigorta atabilir, jeneratör ve cihazınız zarar görebilir.
6- Jeneratöre çalışacak cihazlar direk bağlanmamalıdır. Bir pano veya ara kablo kullanılması gerekir.
7- Jeneratörü kullandığımız zeminin ıslak olmamasına dikkat edilmelidir.
8- Jeneratörü kullanırken fırın, ocak, sigara gibi yanıcı maddelerden uzak tutmalıdır.
9- Jeneratör elektrik kesintileri olmasa da ayda bir kısa süreli de olsa çalıştırmalıdır.
10- Jeneratörün kablolarının sağlam olup olmadığı aralıklarla kontrol edilmelidir. Yıpranan, eskiyen kabloları değiştirmelidir.
11- Jeneratör hava soğutmalı bir model ise etrafında bir metre boş alan bırakılmalıdır.
Türkiye'de Kurulu Elektrik Enerjisi Miktarının Yıllara Göre Değişimi
Türkiye'de kurulu elektrik enerjisi miktarının 1980 yılından 2023 şubat ayına kadar yıllara göre değişimi aşağıdaki gibidir;
Yıllar Kurulu Güç Bir Öncekine Göre Değişim
1- 1980 Yılı 5.119MW
2- 1985 Yılı 9.122MW %78,20
3- 1990 Yılı 16.318MW %78,89
4- 1995 Yılı 20.954MW %28,41
5- 2000 Yılı 27.264MW %30,11
6- 2005 Yılı 38.844MW %42,47
7- 2010 Yılı 49.524MW %27,49
8- 2015 Yılı 73.147MW %47,70
9- 2020 Yılı 95.891MW %31,09
10-2021 Yılı 99.820MW %4,10
11- 2022 Yılı 103.809MW %4,00
12- 2023 Yılı Şubat 104.134MW %0,31
Türkiye'de Elektrik Enerjisi Üretimi Kurulu Gücünün Üretim Kaynaklarına Göre Dağılım Oranları 2023 Yılı
2023 Yılı şubat ayı verilerine göre Türkiye'de elektrik enerjisi üretimi kurulu gücünün üretim kaynaklarına göre dağılım oranları aşağıdaki gibidir;
1- Doğalgaz ve LNG 25.358,7MW %24,35
2- Barajlı HES 23.275,2MW %22,35
3- Taş Kömürü, Linyit ve Asfaltit 11.437,3MW %10,98
4- Rüzgar Enerjisi 11.405,0MW %10,95
5- İthal Kömür 10.373,8MW %9,96
6- Güneş Enerjisi 9.690,8MW %9,31
7- Akarsu HES 8.296,3MW %7,97
8- Biyokütle ve Atıksu 2.347,5MW %2,55
9- Jeotermal Enerji 1.691,3MW %1,63
10- Fuel-oil, Motorin, Nafta 257,7MW %0,25
Toplam Kurulu Güç 104.113,6MW %100
Çin'in İzin Verdiği Toryum Nükleer Reaktörü ve Prof. Dr. Engin Arık
Çin, toryum ile çalışan nükleer reaktölere onay verdi
Çin, enerjide daha bağımsız hale gelebilmek için toryum kaynaklarına başvuracak.
Çin'de bol miktarda toryum rezervi bulunduğu bilinmektedir. Sahip olduğu toryum madeni ile Çin, enerji güvenliği için kritik bir adım atmaya hazırlanıyor.
Çin'de Ulusal Nükleer Güvenlik İdaresi (NNSA), ülkenin ilk toryum reaktörü için Şanghay Uygulamalı Fizik Enstitüsüne işletim izni verdi.
Toryum Uranyumdan daha bol bulunuyor
Hong Kong merkezli South China Morning Post'un haberine göre, toryum ayrıca uranyum ile karşılaştırıldığında daha bol bulunan bir kaynak ve Çin'in önemli toryum rezervleri var.
Toryum Çin'e 20.000 yıl elektrik enerjisi verebilir
Haberi aktaran gazete, toryumun Çin'e 20.000 yıl elektrik verebilecek bir yakıt olduğunu vurguladı.
Toryumun, güvenlik, azaltılmış atık, daha iyi yakıt verimliliği dahil olmak üzere uranyum reaktörlerine göre birçok avantajı bulunmaktadır.
Türkiye'nin enerji ihtiyacını karşılar
Türkiye'de de bu yönde atılması muhtemel bir adımın, ülkemizin enerji ihtiyacının tamamını karşılayacağına dikkat çekiliyor.
Öyle ki, Çin'deki gelişme, akıllara 30 Kasım 2007'de Isparta'daki şüpheli uçak kazasında hayatını kaybeden Profesör Engin Arık'ın verdiği mesajları getirdi.
Engin Arık: Türkiye'nin toryum yatakları, dünyanın en zengini
CERN'deki çalışmalarda yer alan ve Türk Ulusal Hızlandırıcı Projesi'nin öncülüğünü yapan Arık, görüntülü bir röportajında, "Türkiye'nin toryum yatakları, hemen hemen dünyanın en zengin yatakları." demişti.
"Enerji ihtiyacını senede 50 ton toryumla karşılayabiliriz"
Türkiye'nin, enerji ihtiyacını senede 50 ton toryumla karşılayabileceğini belirten Arık, "Buna mukabil, yani 1 ton toryumu enerjiye dönüştürdüğünüzde elde ettiğiniz enerjiyle 1 milyon ton petrolün enerjisi eş değer." ayrıntısına işaret etmişti.
Prof. Dr. Engin Arık, "İnşallah kuracağımız Türk Hızlandırıcı Merkezi'nde de bir proton hızlandırıcısı düşünülüyor." diyerek eklemişti:
Bu da ileride belki bir prototip toryum nükleer santrali yapmamız için ön çalışmalara olanak sağlar.
Bildiğim kadarıyla, toryum'un 21. yüzyılın en stratejik maddesi olması büyük bir olasılık. Eğer 2005 yılına kadar yapılması planlanan yeni tip nükleer enerji santralleri gerçekleşirse, toryum bir numaralı element olacak. Çünkü yeni tip reaktörlerde yakıt olarak kullanılacak. Eğer biz toryum ile elektrik enerjisi üretebilmek olanağına kavuşursak, bu trilyonlarca varil petrole eş değerde bir enerji kaynağı olacak. Prof. Dr. Engin Arık
Çin'in, Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında diğer ülkelere küçük toryum reaktörleri satmayı planladığı konuşuluyor.
Böylece daha küçük enerji talepleri veya sınırlı altyapısı olan ülkelere veya bölgelere "nükleer giriş noktası" sağlanması hedefleniyor.
Ülkelerin Elektrik Tüketim Miktarlarına Göre Dünya Sıralaması ve Nüfus Sayısı
Elektrik Tüketimi (GW-S) Nüfus
1. ÇİN 8.312.800 1.412.600.000
Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi Ne Kadardır? Üretim Kaynaklarının Oranları ve Miktarı Ne Kadardır?
Türkiye Elektrik Enerjisi Üretimi Ne Kadardır?
EPDK'nın (Enerji Piyasaları Düzenleme Kurumu) yayınladığı 2022 Yılı Haziran Ayı Elektrik Piyasası Raporu’na göre, Türkiye’nin toplam kurulu gücü Haziran ayı sonu itibariyle 101 bin 518 MW olmuştur.
EPDK raporuna göre Haziran ayında lisanslı elektrik santrallerinin kurulu gücü bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2,83 oranında artarak 93 bin 567 MW oldu. Bir önceki yıl lisanslı elektrik kurulu gücü 90 bin 995 MW idi.
Haziran ayında lisanslı elektrik üretimi de bir önceki yıla göre yüzde 0,18 artarak 25 milyon 784 bin MWh oldu.
Haziran ayında lisanssız elektrik santrallerinin kurulu gücü ise 7.951 MW’a ulaştı. Haziran ayında ihtiyaç fazlası satın alınan lisanssız elektrik miktarı 1 milyar 287 bin 641 MWh oldu. İhtiyaç fazlası lisanssız elektriğe Haziran’da 2 milyar 924 milyon 562 bin lira ödeme yapıldı.
Üretim Kaynaklarının Oranları ve Miktarı Ne Kadardır?
LİSANSLI KURULU GÜÇTE EN BÜYÜK PAY DOĞAL GAZIN
Lisanslı kurulu güç içerisinde;
Doğalgazın payı yüzde 26,94,
Barajlı hidrolik santrallerin payı yüzde 24,88,
Linyitin payı yüzde 10,84,
İthal kömürün payı yüzde 10,38,
Taşkömürünün payı yüzde 0,90
Akarsu tipi hidroelektrik santrallerinin payı da yüzde 8,84 oldu.
Yenilenebilir enerji kaynaklarından
Rüzgar enerjisinin payı yüzde 11,65,
Jeotermal enerjinin payı yüzde 1,80,
Biyokütlenin payı yüzde 1,81
Güneş enerjisinin payı da yüzde 1,26 oldu.
LİSANSSIZ KURULU GÜÇ TOPLAMDA 7 BİN 951 MW’A ULAŞTI
Lisanssız kurulu gücün;
Güneş enerjisi yüzde 91,85’ine denk gelen 7 bin 303 MW’lık kısmını,
Doğalgaz yakıtlı santraller yüzde 5,85’ini,
Biyokütle santralleri yüzde 1,13’ünü,
Rüzgar enerjisi santralleri yüzde 0,96’sını ve
Hidrolik kurulumları yüzde 0,21’ini oluşturdu.
Türkiye'nin Lisanssız Elektrik Enerjisi Üretimi Nedir? Miktarı Ne Kadardır?
Lisanssız elektrik üretimi, doğal kaynaklardan üretilir ve yenilenebilir enerji kaynakları olan hidroelektrik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyokütleden elde edilen gaz (çöp gazı dahil), dalga, akıntı enerjisi ve gelgit gibi fosil olmayan enerji kaynaklarını içerir.
Türkiye’nin lisanssız elektrik kurulu gücü Haziran ayında bir önceki yıla göre 784 MW artarak 7 bin 951 MW’a ulaştı.
Elektrik Enerji Üretimi, İletimi ve Dağıtımı Dersi Yazılı Test Soruları ve Cevap Anahtarı
Elektrik Enerji Üretimi, İletimi ve Dağıtımı Dersi
1. Aşağıdaki elektrik enerjisi kaynaklarından hangisi yenilenebilir enerji kaynağı değildir?
A) Nükleer enerji
B) Gelgit enerjisi
C) Rüzgâr enerjisi
D) Güneş enerjisi
2. I. Nükleer santral
II. Hidroelektrik santral
III. Dizel santral
Ucuz yakıt olarak kullanılan ve üretilen enerjinin birim maliyetinin ucuz olduğu santral yukarıdakilerden hangisidir?
A) Yalnız I.
B) Yalnız II.
C) I ve III.
D) I, II ve III.
3. Aşağıdakilerden hangisi hidroelektrik santrallerin ünitelerinden biri değildir?
A) Türbin
B) Süzgeç
C) Yakıt deposu
D) Su girişi
4. I. Sel baskınlarını önlemek
II. Büyük arazilerin sulanmasını sağlamak
III. Turizmin gelişmesine katkıda bulunmak
Yukarıdakilerden hangileri barajların, elektrik enerjisi üretimi dışında sağladığı faydalardandır?
A) Yalnız I.
B) I ve II.
C) II ve III.
D) I, II ve III.
5. Hidroelektrik santrallerde, birikmiş suyun düşme yüksekliğine ne ad verilir?
A) Debi
B) Düşü
C) Valf
D) Savak
6. Aşağıdakilerden hangisi içten yanmalı motor santrallerindendir?
A) Buhar türbinli
B) Rüzgar gülü
C) Güneş pili
D) Dizel motorlu
7. I. Basınç göstergesi
II. Cebri borular
III. Emniyet valfleri
Yukarıdakilerden hangileri buhar santrallerinin kazanlarında, güvenliği sağlamak amacıyla kullanılan ünitelerdendir?
A) I ve II.
B) I ve III.
C) II ve III.
D) I, II ve III.
8. Aşağıdakilerden hangisi dizel-generatör gruplarının soğutulmasında kullanılır?
A) Su
B) Toprak
C) Sodyum
D) Potasyum
9. Yüksek frekans üzerine daha küçük frekanslı bir sinyalin bindirilmesi ile istenilen büyüklükleri uzak mesafelere götürmeye ne ad verilir?
A) Alternatör
B) Osiloskop
C) Kuranportör
D) Senkronoskop
10. Aşağıdakilerden hangisi santrallerde elektrik enerjisi üretiminde kullanılan ünitelerden değildir?
A) Uyartım sistemleri
B) Haberleşme sistemleri
C) Gerilim ve devir ayar sistemleri
D) Kumanda ve güvenlik sistemleri
11. Aşağıdakilerden hangisi alternatörleri paralel bağlarken, birbirine bağlanacak uçlar arasındaki faz farkının kontrolünün yapılmasını sağlayan cihazlardan biridir?
A) Turmetre
B) Frekansmetre
C) Sıfır voltmetre
D) Göstergeli ampermetre
12. Aşağıdakilerden hangisi nükleer santrallerin nükleer enerjiyi ısı enerjisine dönüştürdüğü bölümüdür?
A) Puvant
B) Reaktör
C) Regülasyon
D) Kompanzasyon
13. Üretim merkezlerinde üretilen elektrik enerjisi iletim ve dağıtım tesislerine baralar yardımıyla iletilir.
Buna göre;
I. Tek baralı sistem
II. Çift baralı sistem
III. Yardımcı baralı sistem
Yükün durumuna göre belirtilen hangi şekillerde tesis edilir?
A) Yalnız I.
B) Yalnız II.
C) I ve III.
D) I, II ve III.
14. Transfer ayırıcı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Tek bara sisteminde, devrede enerji yokken çalışır.
B) Ait olduğu kesici kapalı durumda iken açılıp kapatılabilir.
C) Arızalı veya bakımı yapılacak ayırıcılar yerine kullanılabilir.
D) Kapatıldığı zaman ana barayı yedek baraya bağlar.
15. Paratoner tesisatında en az kaç adet iniş iletkeni kullanılır?
A) 2
B) 4
C) 6
D) 8
16. İç tesislerde kullanılan baralar, faz sıralarını belirlemek malzemenin oksitlenmesini önlemek ve akım yoğunluğunu arttırıp soğutmayı sağlamak amacıyla aşağıdaki renklerden hangisi ile bağlanır?
A) R - Beyaz S - Siyah T - Sarı
B) R - Mavi S - Sarı T - Kırmızı
C) R - Sarı S - Yeşil T - Mor
D) R - Siyah S - Beyaz T - Mavi
17. Alternatör gerilimini yük durumuna göre ayarlayan düzeneklere ne ad verilir?
A) Gerilim Diyotu
B) Gerilim Transistörü
C) Gerilim Regülatörü
D) Gerilim Kompuntu
18. Döner manyetik alanın hızı yani sekron hız;
Ns = 120.f devir/dakika formülü ile bulunur.
p
Buna göre frekans 50 Hz olduğunda 2p=4 alternatörün Ns = ?
A) 1750
B) 1540
C) 2000
D) 3000
19. Aşağıdaki iletkenlerden hangisi masif örgülü iletkenlerden değildir?
A) Bakır iletkenler
B) Alüminyum iletkenler
C) Demir-çinko iletkenler
D) Çelik örgülü alüminyum iletkenler
20. Aşağıdakilerden hangisi yapılış tiplerine göre izolatör çeşitlerinden değildir?
A) Cam izolatörler
B) Zincir izolatörler
C) Geçit izolatörleri
D) Mesnet izolatörler
21. Aşağıdakilerden hangisi kullanış şekillerine göre gruplandırılan direk çeşitlerinden değildir?
A) Son direk
B) Beton direk
C) Köşe direği
D) Geçit direği
22. Aşağıdakilerden hangisi kullanılış yerlerine göre direk çeşitlerinden değildir?
A) Durdurucu direkler
B) Taşıyıcı direkler
C) Tevzi direkler
D) Ön direkler
23. Betonarme direklerin üstünlükleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Ömürleri uzundur.
B) Tepe kuvvetleri büyüktür.
C) Taşınmaları ve dikilmeleri kolaydır.
D) Hava değişimlerinden etkilenmezler.
24. Kullandıkları gerilimlere göre 154 kV’den fazla gerilim olan hangi elektrik şebekeleridir?
A) Alçak gerilim
B) Orta gerilim
C) Yüksek gerilim
D) Çok yüksek gerilim
Cevap Anahtarı :
1.A 2.B 3.C 4.D 5.B
6.D 7.B 8.A 9.C 10.B
11.C 12.B 13.D 14.A 15.A
16.C 17.C 18.D 19.C 20.A
21.B 22.D 23.C 24.D
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Çevreye Verdiği Faydalar, Zararlar Avantaj ve Dezavantajları Nelerdir?
Güneş Enerji Sistemlerinin Çevreye Zararları
Nukleer santraller , doğalgaz tesisleri , termik santraller ve barajların enerji üretiminin yanı sıra çevreye verdiği zararlar yıllardır araştırıldı. Bir çok bölgede bu etkileri en aza indirmek için gerekli tedbirler alındı fakat en az zararlı olarak tanıtılan yenilenebilir enerji üretim tesislerinin çevreye olan zararı henüz kapsamlı bir şekilde araştırışmamıştır.
Almanya, ABD ve İngiltere üniversitelerinde yapılan bilimsel araştırmalar güneş enerji sistemlerinin en zararsız enerji üretim sistemleri olsa bile çevreye ciddi zararlar verebildiğini kanıtladı. Birden fazla güneş paneli üreticisinin ürettiği panelleri laboratuvar ortamında inceleyen bilim insanları bazı güneş panellerinde kansere yol açan maddelerin kontrolsüz bir şekilde havaya yayıldığını belirledi.
Yarı iletken silikon tetra klorürün insan sağlığına zararlarını belirten bilim insanları böbrek ve kemiklerde hasar verebildiğini hatta kanser oluşumunu hızlandırdığını belirledi. Çin’de büyük üretim tesislerinde de araştırmalar yapan bilim insanları panelleri üretildiği tesislerin etrafında bitkilerin bile etkilendiğini belirtti.
Yapılan bu araştırmadan sonra özellikle montaj sırasında panellere direk temastan kaçınılması gerektiği, büyük güneş paneli santrallerinde uzun süre kalınmaması gerektiği bildirildi.
Rüzgar Türbinleri Doğaya Nasıl Zarar Verir ?
Zararsız Enerji Kaynağı Yok Gibi
En zararsız enerji kaynaklarından biri olan rüzgar enerji sistemlerini inceleyen araştırmacılar pervanelerin yırtıcı kuşları öldürdüğünü belirledi. 50 ile 100 metre arasında değişen kanat boyları ile dakikada ortalama 15 tur atan kanatlar yırtıcı kuşlara çarparak ölmelerine sebep oluyor. Genellikle kartal ve şahin gibi rüzgardan faydalanarak çok yükseklere çıkan kuşların ölümüne sebep olan güneş enerji sistemleri için yeni teknolojiler geliştirilerek havan ölümlerine çare aranıyor. Akla gelen ilk sistem radyo frekansları veya özellikle kartal ve şahin gibi hayvanları ürkütecek ses sinyalleri göndermek, böylece kuş kendini tehlikede hissettiği o alandan uzaklaşacak ve pervaneye çarpmaktan kurtulacak.
Diğer metot ise pervane şekillerini değiştirmek, pervane tasarımlarını değiştirerek hayvanların çarpma esnasında ölümünü engellemek maliyetli bir iş olduğu için gerçekleştirilebileceği pek umulmuyor fakat yeni yapılacak sistemlerde ölümleri azaltacak tasarımların kullanılması söz konusu. Öte yandan pervane renklerini mor yaparak hayvanların pervanlerden kaçması şuan denenen tekniklerden biri.
Hayvan ölümlerini önlemek için diğer metot ise geleneksel ağ çekme metodu, rüzgar panellerinin ön kısmına çekilecek bir file sayesinde hayvanların kanatlara çarpması engellenebilir, bu sistem rüzgara göre yön değiştiren enerji tesislerinde işe yaramasa da sabit sistemlerde hayvan ölümlerini azaltabilir.
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Avantajları :
Temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarının olumlu yönleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1– Temiz olmaları
2– Hava kirliliğini azaltmaları
3– Su kirliliğini azaltmaları
4– Sera etkisini azaltmaları
5– Nükleer kirliliği azaltmaları
6– Toprak erozyonunun azalması ve flora ve faunanın korunması
7– Yenilenebilir ve tükenmez olmaları
8– Yerli olmaları
9– Ekonomik olmaları
10– Toplumsal maliyetlerinin az olması
11– Yakıt maliyetlerinin az olması
12– Güvenlik maliyetlerinin az olması
13– İşletme maliyetlerinin az olması
14– Atıklarının yok edilme maliyetlerinin az olması
15– Ekonomik ömür sonu sökülme maliyetlerinin az olması
16– İş alanları (istihdam olanakları) sağması
17– Enerji sektöründe ülkenin bağımsız olmasını sağlamaları
18– İç ve dış barışı destekleyici olmaları
19– Çağdaş olmaları, yeni teknoloji olmaları
20– Bugünkü ve gelecek kuşakların haklarına saygılı olmaları
21– Ekolojik olmaları
22– Toplumsal ve ekonomik gelişmeyi desteklemeleri
23– Yakıt tekellerinin kırılmasını sağlamaları
24– Nükleer silahların çoğalma riskini azaltmaları
Alternatör Nedir? Yapısı ve Çalışma Prensibi Nasıldır? Nerelerde Kullanılır?
Alternatör :
Mekanik enerjiyi, hareket enerjisini alternatif akım elektrik enerjisine çeviren makinalara alternatör denir.
Alternatörler alternatif akım üretmek için kullanılırlar.
Jeneratörlerde, dönme hareketini sağlayan benzinli veya dizel bir motora bağlı olarak alternatif akım elektrik enerjisi üretimi yaparlar. Böylece elektrikler kesildiğinde veya elektrik olmayan bir yerde elektrik enerjisi üretip kullanmaya yararlar.
Alternatörün yapısında şunlar bulunur;
Gövde, çelikten kaynak ile dayanıklı yapıda yapılmıştır. Stator sac paketi yüksek kalitede silisli çelik sacdan yapılmıştır. Çıkık kutuplu rotor %150 aşırı hıza dayanacak şekilde tasarlanmıştır. Soğutma fanı dökme alüminyumdur. Yatak muhafazası dökme demirdir, ön ve arka taıyıcılar demir plakalardan kaynakla yapılmıştır.
Stator (Endüvi) :
Alternatörlerin statoruna endüvi denir. Gerilimin meydana geldiği kısımdır. Endüvi silisli sac paketlerinden yapılmış olup iç kısımlarına sargıların yerleştirilmesi için oluklar yerletirilmiştir. Alternatörlerde endüvi duran kısımda yapılmıştır. Çünkü endüvide oluşan büyük akım ve gerilimlerin fırça ve bilezikler yardımıyla dış devreye alınmaları zor ve pahalı olur. Ayrıca alternatörün verimini çok düşürür.
Endüvinin duran kısımda yapılmasının faydaları:
* Endüvi sargılarında endüklenen gerilim dış devreye fırça ve bilezikler
olmaksızın alınabilir.
* Duran kısımdaki sargıların sarılması ve izolesi daha kolay yapılır.
* Duran kısımda sargıların merkezkaç kuvvet etkisi ile yerlerinden fırlamaları söz konusu olmaz.
* Sargıların soğutulması daha kolay yapılabilir.
Endüktör (Kutuplar) :
Alternatörlerin endüktör (kutup) sargılarından doğru akım dolaşır. Bu sargılara fırça ve bilezikler yardımı ile dışarıdan doğru gerilim uygulanır. Kutupların çıkıntılı veya düz (silindirik) olmasına göre buralara sarılan sargılar değişik biçim alır. Çıkıntılı kutuplu bir alternatörün kutbu iki ucu dışarı çıkartılmış bir makara sargısına benzemektedir. Sargılar manyetik nüveden yalıtılmış durumdadır. Bu şekilde sarımı yapılan kutuplar, yan yana N-S-N-S oluşturacak şekilde bağlanırlar. Büyük güçlü alternatörlerde bu sargılar kalın lamalardan yapılır. Bu nedenle yalıtkanın iyi bir yalıtkanlık görevi yanında ısıya dayanıklılığı da düşünülmelidir.
Düz kutuplu alternatörlerde rotor sargıları için çoğu zaman el sargısı uygulanır ve iki kutuplu olarak sarılırlar. Rotorun yüzeyine açılmış bulunan oluklara el sargısı tipinde sargılar yerleştirilir. Yüksek devirli olan bu çeşit rotorlarda, sargıların merkezkaç kuvvet ve akımın dinamik etkilerinden dolayı oluktan fırlamamaları için sıkıca bağlanmaları gerekir. Rüzgâr kayıplarını azaltmak ve sargıların oluklardan dışarı fırlamalarını önlemek için olukların ağızlarına manyetik olmayan kamalar yerleştirilir. Böylece rotor yüzeyi silme bir şekildehazırlanır.
Rotor sargıları dikdörtgen kesitli emaye veya çift tabaka Fiberglas ile izole edilmiş bakır lamalardanyapılabilir. Rotorun tamamına vakum ve basınç altında erimeye polyesterreçine ile emdirme işlemi yapılır.
Alternatörün Çalışma Prensibi :
Bir manyetik alan içinde hareket eden iletken tellerin uçlarında elektrik akımı oluşur. Bu prensipten faydalınılarak alternatörler üretilmiştir. Rotor ile beraber oluşan manyetik alan döner. Elektrik üretilen iletken bobin teller statorda sabit durur. Hareketli manyetik alan içindeki bobin tellerin ucunda elektrik akımı oluşmuş olur.
Alternatörün Kullanım Yerleri :
Arabalarda aküyü doldurmak için şarj dinamosu olarak,
Çeşitli jeneratörlerde istenildiğinde elektrik enerjisi üretmek için,
Rüzgar türbininde elektrik enerjisi üretmek için kullanılırlar.
Orta Gerilim Nedir? Nerelerde Kullanılır? Elektrik Gerilim Seviyeleri Nelerdir?
Ülkemizde üretim gösteren tüm elektrik santralleri birbirlerine paralel bağlanarak enterkonnekte şebeke sistemini oluştururlar. Bu sayede üretilen enerji, üretim yerinden bağımsız olarak tüm ülkeye kesintisiz olarak ulaştırılır.
Elektriğin iletiminde kullanılan şebekelere iletim şebekeleri, dağıtımda kullanılan şebekelere ise dağıtım şebekeleri adı verilir. Elektriğin kesintisiz olarak üretilip dağıtılması için, bu şebekelerin çok iyi şekilde planlanmış olması gerekmektedir. Bu sebeple hem kayıpların önüne geçmek, hem güvenli bir şekilde elektriği uzak mesafelere taşımak için elektrik iletiminde ve dağıtımında farklı gerilim seviyeleri kullanılır.
Elektrik şebekelerinde kullanılan gerilim seviyeler şu şekilde sıralanır:
Alçak gerilim şebekeleri (0 - 1 kV arası)
Orta gerilim şebekeleri (1kV - 35kV arası)
Yüksek gerilim şebekeleri (35kV – 154kV arası)
Çok yüksek gerilim şebekeleri (154kV ve üzeri)
Bu şebekeler yüksek ve çok yüksek gerilim şebekeleri ile alçak gerilim şebekelerinin birbirine bağlanması işleminde kullanılır.
Yüksek gerilimlerin direkt olarak abonelere verilmesi izolasyon ve güvenlik açışından uygun değildir. Bu sebeple yüksek gerilimler uygun değerlere indirilerek orta gerilim şebekelerine bağlanır.
Orta gerilim şebekeleri küçük şehirler ve sanayi bölgelerine elektrik enerjisinin taşınmasında kullanılır. Orta gerilimler şehirlerin girişindeki dağıtım trafolarına bağlanır. Buradan abonelere dağıtılır.
Türkiye’de kullanılan orta gerilim şebekelerinde 10, 15 ve 33 kV’lik gerilimler kullanılmaktadır.
Orta gerilim şebekelerinde kullanılan enerji nakil hatlarının (ENH) uzunluğuna göre hat gerilimi tespit edilir.
Buna göre şu genellemeyi yapabiliriz;
10km’ye kadar olan uzunluklarda 3 ile 10 kV,
20 ile 30 km arasındaki uzunluktaki hatlarda 10-20 kV,
30 ile 70 km arasındaki uzaklıklarda 20-35 kV’luk gerilimler kullanılması uygun olurken 70 km’yi geçen uzunluktaki hatlarda yüksek gerilimler kullanılmaktadır.
Alçak Gerilim Nedir? Nerelerde Kullanılır? Elektrik Gerilim Seviyeleri Nelerdir?
Alçak Gerilim Nedir? Nerelerde Kullanılır?
Ülkemizde üretim gösteren tüm elektrik santralleri birbirlerine paralel bağlanarak enterkonnekte şebeke sistemini oluştururlar. Bu sayede üretilen enerji, üretim yerinden bağımsız olarak tüm ülkeye kesintisiz olarak ulaştırılır.
Elektriğin iletiminde kullanılan şebekelere iletim şebekeleri, dağıtımda kullanılan şebekelere ise dağıtım şebekeleri adı verilir. Elektriğin kesintisiz olarak üretilip dağıtılması için, bu şebekelerin çok iyi şekilde planlanmış olması gerekmektedir. Bu sebeple hem kayıpların önüne geçmek, hem güvenli bir şekilde elektriği uzak mesafelere taşımak için elektrik iletiminde ve dağıtımında farklı gerilim seviyeleri kullanılır.
Elektrik şebekelerinde kullanılan gerilim seviyeler şu şekilde sıralanır:
Alçak gerilim şebekeleri (0 - 1 kV arası)
Orta gerilim şebekeleri (1kV - 35kV arası)
Yüksek gerilim şebekeleri (35kV – 154kV arası)
Çok yüksek gerilim şebekeleri (154kV ve üzeri)
Alçak Gerilim
Gerilim ya da diğer adıyla voltaj bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farktır. 1 ve 1000V arası gerilim ise alçak gerilim olarak adlandırılır. Elektrik enerjisini iletmek ve daha uzun mesafelere taşımak için ise alçak gerilim yetersiz kalır. Alçak gerilimde güç düşümü ve kayıplar fazla olduğundan gerilim seviyesi yükseltilerek elektriğin uzun mesafelere kayıpsız iletilmesi sağlanır. Gerilimi yükselen elektrik, dağıtım bölgesindeki trafolarla gerilimi düşürülerek konut ve işyerlerine alçak gerilim seviyesinde ulaştırılır.
Alçak Gerilim Nerelerde Kullanılır?
Ülkemizde konutlarda günlük hayatta kullandığımız enerjinin gerilimi 220V, sanayide kullanılan üç fazlı alternatif akımın gerilimi ise 380V'tur. Gerilim artınca izolasyon ve güvenlik tedbirleri zorlaştığından, aynı zamanda yüksek gerilimde çalışacak elektrikli cihazların üretimi zor ve maliyetli olduğundan, elektrikli cihazları çalıştırmak için 110V - 380V arası alçak gerilim kullanılır. Elektrikli cihazlar da bu gerilim seviyesinde kullanılacak şekilde üretilirler. Elektronik cihazlar ise genellikle doğru akımla ve daha düşük gerilim seviyesinde çalışırlar. Bu yüzden bu cihazlarda şebeke voltajını doğru akıma çeviren ve gerilimini azaltan adaptörler kullanılır.
Metrobüs Duraklarına Pedal Çevirerek Cep Telefonu Şarj Eden Bisikletler Konuldu
İstanbul'da ilk kez hayata geçirilen metrobüs duraklarına yerleştirilen bisiklet projesi sayesinde vatandaşlar hem spor yapıyor hem de telefonlarını şarj edebiliyor.
Sağlıklı ve yenilenebilir enerji üretimine dikkat çekmek amacıyla pedal çevirirken enerji üreten bisiklet projesi hayata geçirildi. Meraklı bakışlar altında bisikleti deneyen vatandaşlar hem spor yaptı hem de enerji üreterek telefonlarını şarj etmeyi başardı.
Kullanım dışı kalan bisikletlere, İETT bünyesinde gerekli düzenlemeler yapılıp cep telefonu şarj sistemi eklenerek 3 ayrı noktada hizmete sunulan proje Tarihi Karaköy Tünel'i, Mecidiyeköy metrobüs istasyonu, Beylikdüzü son durak metrobüs istasyonunda bulunuyor. Projenin her metrobüs durağında yer alması için çalışmalar sürüyor.
PEDALLA ENERJI ÜRETİYORLAR
İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından hayata geçirilen proje sayesinde; şarj bisikletinde spor yaparken ortaya çıkan fiziksel enerji, elektrik enerjisine dönüştürülerek, akıllı telefonlar şarj edilebiliyor.
Tamamen ücretsiz bir şekilde vatandaşların hizmetine sunulan bisiklet, sadece kas gücü ile çalışıyor. Temiz enerji üretimine dikkat çekmek amacıyla hayata geçirilen pedal çevirirken enerji üreten bisiklet sayesinde, vatandaşlar hem spor yapmış oluyor hem de bu hareketler sonucunda ortaya çıkan enerji elektrik enerjisine dönüştürülerek telefonlarını şarj edebiliyor.
Dünyanın En Büyük Hidroelektrik Santrali Olan Üç Boğaz (Geçit) Barajı Büyüklüğü ve Özellikleri
Dünyanın en büyük hidroelektrik santrali olan Üç Boğaz Barajı, Çin'in Hubei eyaletinde, Yiling bölgesindeki Yangtze Nehri üzerine kurulmuş bir mühendislik harikasıdır.
15 nükleer reaktörün gücüne eşit.
Yapımına 1993'te başlanan ve ilk olarak 2003'te devreye giren baraj, gemi lifti hariç bitmiş olarak tam kapasite ile 4 Haziran 2012'de çalışmaya başlamıştır.
Barajın kurulduğu yerde bazı tarihi ve arkeolojik kalıntıların su altında kalması ve 1 milyondan fazla kişinin taşınmak zorunda bırakılması, barajın inşası sırasında tartışma konusu olmuş, diğer ülkelerden olumsuz tepkilere sebep olmuştur. Ayrıca ekolojik ve jeolojik değişimler de bölgede risk oluşturmaktadır.
Barajın Temel Özellikleri
► Üç Boğaz Projesi’nin Yangtze Nehri üzerine kurulmasına karar verilmesinin nedeni, nehir vadisinin çok geniş ve tam ve sert granit üzerinde bulunmasındandır. Burada nehrin ilk kısmındaki, yaklaşık 1 milyon km2 toprak kontrol altına alınarak, her yıl geçen ortalama su miktarı 500 milyar metreküpe ulaşır.
► Üç Boğaz Barajı, son olarak 32 jeneratörünün de çalışmaya başlamasıyla tam kapasiteye ulaşmıştır. 15 nükleer reaktör gücünde elektrik üretebilen barajda, her biri 700 MWkapasiteye sahip 32 ana türbin ve her biri 50 MW kapasiteli 2 küçük türbin bulunur.
► Hidroelektrik barajının sahip olduğu göl hacmi 116.000 m3 ve alanı 1045 km2 olmak üzere yaklaşık bir İsviçre büyüklüğündedir.
► Baraj gövdesi 3,5 kilometre genişliğinde olup, derinliği 100 - 175 metre arasında değişmekte ve baraj gölünün uzunluğu 500 kilometreyi geçmektedir. Barajın genel su kapasitesi ise 39 milyar 300 milyon metreküptür.
► Barajın tek özelliği elektrik üretmek olmayıp, sel önleme, taşımacılık, su ürünleri yetiştirme, turizm, ekolojik koruma, çevre temizleme, Çin’in güneyinden kuzeyine su nakledilmesi ve sulama gibi birçok fonksiyon ve amacı da vardır.
► Ayrıca bu baraj sayesinde 1,4 milyon ton karbon dioksit, 4,3 milyon ton asit nitrat, 800 bin ton hidrojen sülfür gibi maddelerden kurtulunduğu belirtiliyor.
Mobil Cihazların Şarj Edilmesi İçin İnsan Üzerine Giyilebilir ve Yıkanabilir Nanojeneratör Üretildi
Şinhua ajansının haberine göre, Çin'in Hınan eyaletindeki Cıngcou kentinde bulunan Cıngcou Üniversitesinden bilim insanları, mobil elektronik aletlere güç sağlamak için insan hareketlerinden enerji üretebilen nanojeneratör geliştirdi.
Sık sık bataryaları biten ve şarj edilmesi gereken mobil cihazlar için enerji sorununun çözüldüğü belirtilen haberde, su geçirmez nanoliflerden üretilen mini jeneratörlerin esnek, rahat, giyilebilir ve yıkanabilir özellikte olduğu kaydedildi.
Pamuksu bir yapıya sahip olduğu belirtilen ve elbiseye yapıştırılabilen nanojeneratörlerin, insanların hareketlerinden ortaya çıkan mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirdiği vurgulanan haberde, bu buluşun, kendi kendine şarj edilebilen elektronik cihazların geliştirilmesi için yeni fırsatlar sunduğuna dikkat çekildi.
Çalışma, Materials Chemistry A dergisinde yayınladı.
İBB Türkiye'nin İlk Yüzer Güneş Enerjisi Santralini Büyükçekmece Gölü Üzerine Kurdu
İBB TÜRKİYE’NİN İLK YÜZER GÜNEŞ ENERJİ SANTRALİNİ KURDU
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) Şirketlerinden İstanbul Enerji ve bağlı kuruluşlardan İSKİ, Türkiye’deki ilk Yüzer Güneş Enerji Santralini (GES) devreye aldı. İstanbul’a temiz su sağlayan kaynaklardan biri olan Büyükçekmece Gölü üzerine kurulan santral, Türkiye de ilk kez uygulanan bir sistem olma özelliğini taşıyor.
Türkiye’deki ilk GES’i basın mensuplarına tanıtan İBB Genel Sekreteri Hayri Baraçlı, amaçlarının enerji çeşitliliğini arttırarak enerjide dışa bağımlılığı azaltmak olduğunu belirterek, “Hedefimiz, belediye olarak kendi enerjimizi üretebilmek ve yenilenebilir enerji kaynaklarıyla enerji üretiminde sürdürülebilirliği arttırmak” dedi.
Türkiye’nin enerjide artan dışa bağımlılığını azaltmak amacıyla Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı’nın vizyon projeler ortaya koyduğuna dikkat çeken Baraçlı, “İBB olarak bu vizyona katkıda bulunmak amacıyla bu projeyi gerçekleştirdik. 2023 yılında belediye olarak tükettiğimiz enerjinin yüzde 55’ini kendimiz üretmeyi hedefliyoruz” diye konuştu.
Santralin yapımında 960 adet 260W gücünde polikristal fotoyoltaik panel kullanıldı. Panel ve diğer malzemelerin seçiminde korozyona karşı dayanımlı ürünler tercih edilerek santral ömrünün uzatılması planlandı.
BUHARLAŞMA VE KARBONDİOKSİT SALINIMI AZALACAK
Yüzer Güneş Enerji Santrali için tasarlanan iki farklı yüzdürücü sistemin kullanıldığı sistem, kapladığı su yüzeyini yüzde 70 oranında havadan izole ediyor. Böylece, özellikle yaz aylarında karşılaşılan en önemli sorunlardan biri olan buharlaşma ile su kaybı da azalmış olacak.
Büyükçekmece Gölü üzerine kurulu Yüzer GES, her sene 210 ton karbondioksit salınımını da engelleyecek. Tesis kurulumunun tamamlanmasının ardından başlanan AR-GE çalışmaları kapsamında, yüzdürücü sistemlerin enerji üretimi, su kalitesi, su canlıları ve yosun oluşumu gibi etkileri izlenecek.
YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİMİ ARTACAK
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Büyükçekmece Gölü’nün ardından Terkos ve Ömerli barajlarına da kurmayı planladığı Yüzer Güneş Enerji Santralleri ile geniş yüzey alanına sahip olan su havzalarının ve barajların, İstanbul’un artan elektrik üretimine katkıda bulunması ve yenilebilir kaynaklardan enerji üretiminin payının arttırılması amaçlanıyor.
İstanbul'da Metrobüs Rüzgarından Elektrik Enerjisi Üretimi Projesi ENLİL Dikey Rüzgar Türbini
Türk mühendislerin projesi ile İstanbul’un yolcu yükünü taşıyan metrobüs hattından, küçük bir semtin elektriğini karşılayacak kadar elektrik elde edilecek. Metrobüs aracının geçişi esnasında oluşan rüzgâr, elektrik enerjisine dönüştürülecek.
Her gün Kadıköy'den Yenibosna'ya iş için giden genç mühendis Kerem Deveci, yolculuk sırasında aklına gelen fikri hayata geçirdi. İTÜ Çekirdek’in kuluçka merkezinde projesini geliştiren Deveci, ENLİL ismindeki ürününü sahada test etmeye başladı.
ENLİL, araçların geçişi esnasındaki rüzgârı enerjiye dönüştürüyor. Üzerindeki solar panel aracılığıyla güneş enerjisinden de faydalanıyor. ENLİL, sadece elektrik üretmekle kalmıyor hava sıcaklığını, nemi, rüzgârı, karbondioksiti ölçüyor ve ücretsiz Wi-Fİ hizmeti sağlıyor. Aynı zamanda da deprem ölçümü yapıyor.
Projenin çıkış noktası da oldukça ilginç. İş için her gün Kadıköy'den Yenibosna'ya giden genç mühendis Kerem Deveci, buradaki potansiyeli keşfediyor. Deveci şunları söylüyor: "ENLİL isimli projemizin ortaya çıkışı Metrobüs kullanırken oldu. Araç kapılarının yanında bulunan acil tahliye vana kapaklarının, yan yana geçen araçların ürettiği rüzgâr ile havalandığını gördüm. Buradaki rüzgâr ile enerji üretilebilir fikri böyle doğdu. Türk Patent Enstitüsü'nden faydalı model belgemi aldım. Ardından İTÜ Çekirdek sürecine kabul edildim. İETT İşletmeleri Genel Müdürlüğü'ne dilekçe vererek türbinimizin saha testleri için izin istedik. Kurumun vizyoner ve yenilikçi yönetimi teklifimizi kabul ederek Topkapı Durağı'ndaki bir alanı laboratuvar olarak bize verdi. Sonuç başarılı oldu."
İETT tarafından ENLİL için Topkapı istasyonu yakını uygun görüldü ve burada testler yapıldı. Testleri başarılı sonuç veren türbinlerden 300 adet konumlandırılması planlanıyor. Yapılan hesaplara göre 1 kilometrelik hatta konumlandırılacak 300 türbin, 20 bin haneye yetecek kadar elektrik üretecek. Üretilen elektrik enerjisi, ilk etapta metrobüs duraklarının enerjisini karşılaması için kullanılacak.
Kerem Deveci’nin geliştirdiği proje, Mercedes Benz StartUP yarışmasında finale kalan 60 proje arasına girdi. Birincilik için mücadele edecek. Proje, yabancıların ilgisini çekmeyi başardı.
DEPREMİ DE ÖNCEDEN BİLECEK
Deveci, "Sisteme yerleştireceğimiz sensörler ve IOT platformu, şehir içi sıcaklık, nem, rüzgâr, CO2 ölçümü yapacak. Deprem izleme istasyonu da olası İstanbul depreminin tahminlerine bilgi sağlayarak şehrin güvenliğine katkı verecek" dedi.
Optik Transdüser ve Sensörler - 5 - Foto Pil (Işık Pili, Güneş Pili) Tanımı, Çalışması, Sembolü, Kullanıldığı Yerler
Üzerine düşen ışığa bağlı olarak üstünden geçen akımı değiştiren elemanlara optik eleman denir. Optik transdüserler ışık miktarındaki değişmeleri elektriksel işaretlere dönüştürürler. Bu elemanlar genellikle küçük akımlı elemanlardır. Optik transdüserler genellikle alıcının akımlarını taşımazlar sadece alıcıyı çalıştıran elemanları kumanda ederler.
5- Foto Pil (Işık Pili, Güneş Pili)
Güneş pilleri (fotovoltaik piller), yüzeylerine gelen güneş ışığını , elektrik enerjisine dönüştüren yarı iletken maddelerdir. Yüzeyleri kare, dikdörtgen, daire şeklinde biçimlendirilen güneş pillerinin alanları genellikle 100 cm2 civarında, kalınlıkları ise 0,2-0,4 mm arasındadır.
Güneş pilleri transistörler, doğrultucu diyotlar gibi yarı iletken maddelerden yapılmaktadır. Yarı iletken özellik gösteren birçok madde arasından güneş pili yapmak için en elverişli olanlar, silisyum, galyum arsenit, kadmiyum tellür gibi maddelerdir. Bu maddeler güneş pilleri için özel olarak hazırlandıktan sonra PN eklemine güneş enerjisi geldiğinde fotonlardaki elektron yükü PN maddeleri arasında bir potansiyel fark yani gerilim oluşturur. Bu gerilim 0,15-0,5 volt civarındadır.
Işık pilleri seri bağlanarak daha büyük gerilim, paralel bağlanarak daha büyük akım elde edilebilir. Güneş enerjisiyle çalışan hesap makinelerinde kullanılan eleman ışık pilidir.
Kullanım Alanları
Güneş pilleri gelişmiş ülkelerde hayatın her alanına girmiş durumdadır. Günlük hayatımızda küçük, büyük güçlü cihazların şarjlarında çokça karşılaştığımız elemanlardır.
Artık güneş pilleri bir çok yerin enerji ihtiyacını karşılamakla birlikte bağımsız olarak trafik yol uyarı levhalarında, sokak aydınlatmalarına varan bir çok yerlerde kullanılmaktadır.