Türkiye'de Yenilenebilir Enerji Üretiminde Rekor Kırıldı

Türkiye'de Yenilenebilir Enerji Üretiminde Rekor Kırıldı

2024 yılı temmuz ayında Türkiye’nin aylık elektrik üretim ve tüketiminde rekor seviyeler görüldü. Elektrik ihtiyacının %57’si yerli ve yenilenebilir kaynaklardan karşılandı. Güneş enerjisi kurulu gücünün toplam kurulu güç içindeki payı %15,6’ya ulaşarak oransal olarak rekor kırdı. 

Türkiye Rüzgar Enerjisi Birliği'nden yapılan açıklamada rüzgar enerjisi sektörünün otomotiv, beyaz eşya, tekstil gibi 20 milyar dolar üstü üretim ve ihracatı olan lokomotif sektörlerden biri olma yoluna girdiğini belirtildi. Kovid-19 ve Rusya-Ukrayna şavaşının yarattığı risklerin Türkiye’yi Avrupa’nın rüzgar tedarik zinciri açısından önemli alternatiflerinden biri konumuna getirdiğini söylendi. 

Türkiye'de rüzgar enerji sektörünün 2025 yılından başlayarak 2026 ve 2027 yıllarında tekrar önemli rekorlara imza atmasını bekleniyor. Türkiye şu anda rüzgarda 13.000 MW toplam kurulu güç ile seviyesinde. Özellikle 19.000 MW’lık depolamalı rüzgar kapasitesi tahsisiyle bu rakamlar birkaç yıl içinde daha da artacak. Türk rüzgar sanayisinin üretim, servis ve yetişmiş insan kaynağı açısından son derece iyi bir noktada olduğu açıklandı.Coğrafi konumun getirdiği avantajlar da eklenince Almanya ve İspanya gibi rüzgar enerjisinde zaten ileri noktalarda olan pazarlar da dahil olmak üzere 6 kıtada toplam 45 ülkeye ekipman ihracatı yapılmaktadır.

2024 yılının ilk yarısında Türkiye’de toplam elektrik üretiminin %28’i Hidro Elektrik Santraller HES’lerden sağlandı. Bu oran, diğer tüm yenilenebilir enerji kaynaklarının toplamının katkısından fazla. Bu santraller, enerji üretiminde karbon ayak izinin sıfıra yakın olması, su depolama imkanları ile istikrarlı bir kaynak olarak ve dakikalar içinde yük alabilme ve devreye girebilme yetenekleri ve sulama, taşkın kontrolü ve rekreasyon gibi yan faydalar sağlamaları gibi birçok avantaja sahiptir. HES’lerin güneş enerjisi santralleriyle (GES) hibrit şekilde üretim kabiliyetlerini geliştirebileceği açıklandı. Halihazırda HES ve barajlara, kurulu güçlerinin %15’i ile sınırlı kalacak şekilde hibrit GES kurulmasına izin verilmektedir. Bu sınırın kaldırılmasıyla HES ve barajların kurulu güçleri kadar sahalarına hibrit GES santrali kurmaları mümkün olabilecektir.

Türkiye’de yenilenebilir enerji yatırımlarının büyük ölçüde güneş enerjisi odaklı ilerliyor ve %8’lik güneş enerjisinin payının 2 yılda %13.5’e çıktı.

Gölet ve Baraj Yüzeylerine Güneş Enerjisi Sanrali GES Kurulumu Yaparak Elektrik Enerjisi Üretimi

Gölet ve Baraj Yüzeylerine Güneş Enerjisi Sanrali GES Kurulumu Yaparak Elektrik Enerjisi Üretimi

Türkiye'de içme suyu için kullanılmayan 944 baraj bulunmaktadır. Bu barajlar 5.300 kilometrekare rezervuar yüzey alanına sahiptir. Bu yüzey alanının %10'unda yüzer Güneş Enerjisi Santrali - GES kurulması Türkiye'nin elektrik enerjisi ihtiyacının dörtte birini karşılayacak bir üretim kapasitesine sahip olarak görülüyor.

11 Mayıs'ta yürürlüğe giren ve enerji alanında yapılan düzenlemeleri içeren Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, denizler, baraj gölleri, suni göller ve tabii göllerin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca yenilenebilir enerji kaynak alanı olarak ilan edilen alanlarında imar planı yapılmaksızın yenilenebilir enerji üretim santralleri kurulabilmesine olanak sağlıyor.

Söz konusu baraj yüzey alanlarında Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğüne veya sulama birliklerine ait tarımsal sulama amaçlı tesislerin elektrik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretim tesisi kurulabiliyor.

Yüzer güneş enerjisi santralleri (GES), saha tipi güneş enerjisi santralleri kurulumuna bazı avantaj ve kolaylık sağlıyor. Yüzer GES'lerin üzerinde bulunduğu su bu santrallerin periyodik olarak soğumasına yardımcı oluyor ve panel verimliliğini artırıyor. Karasal GES'lere göre %10 daha verimli çalışan yüzer GES'ler, atıl durumdaki rezervuar yüzey alanlarının değerlendirilmesini ve ekonomiye kazandırılmasını sağlıyor. Yüzer GES'ler içme suyu maksatlı barajlar haricinde tüm baraj rezervuarlarında kurulabiliyor.

Türkiye'de içme suyu amacı taşımayan işletme halindeki 944 baraj, 5 bin 300 kilometrekare gibi çok geniş bir rezervuar yüzey alanına sahip bulunuyor. Bu yüzey alanının %10'unda yüzer GES kurulumu yapılması durumunda, 53.000 megavat kurulu güçle yıllık 79.500.000.000 kilovatsaat elektrik enerjisi üretimi yapılabileceği öngörülüyor. Bu da Türkiye'nin elektrik enerjisi ihtiyacının yaklaşık dörtte birine karşılık geliyor.

Yüzer GES'ler sayesinde barajlardaki suyun buharlaşması önlenerek yıllık 540 milyon metreküp suyun tasarruf edileceği tahmin ediliyor. Atmosfere salınacak karbondioksit miktarının da 51 milyon tondan fazla azalacağı hesaplanıyor. Türkiye'de bulunan göl ve göletler de dahil edildiğinde yüzer GES potansiyelinin ifade edilen; miktarların çok daha üstüne çıkacağı tahmin ediliyor.

Türkiye'nin milli enerji politikalarına önemli katkı sunacak olan yüzer GES'lerin Türkiye'de içme-kullanma suyu temin edilen rezervuarlar ve sulak alanlar ile kıyı kanunu kapsamında kalan kıyı ve sahil şeritleri hariç deniz, baraj ve göletlerde santral kurulabilecek yaklaşık 80 Gigavatlık yüzer GES potansiyeli bulunduğu bildiriliyor.

Karasal GES'lerde sıcaklık artışının enerji üretiminde kayıp oranını artırdığına dikkati çekenuzmanlar yüzer GES uygulamalarında su, fotovoltaik hücrelerde doğal soğutma yaparak enerji verimliliğine katkı sunduğunu bildirdi. Ayrıca, yüzer GES'lerde toz ve kirlenme oranının çok düşük olması enerji üretiminde verimliliğe önemli fayda sağlıyor. Bu santraller, aynı zamanda hidroelektrik santrali üzerinde kurulduğu için hidrolik sisteme yardımcı kaynak olarak önemli katkı sunuyor. Gün içerisinde elektriğin yoğun tüketildiği saatlerde, yüzer GES'lerden elektrik üretimi hidroelektrik enerjisinden tasarruf sağlayabilecek.

Yüzer paneller hidroelektrik santraller için hibrit çözümler sunuyor. Baraj suyu üzerindeki enerji üreten güneş panelleri suyun buharlaşma oranını da azaltıyor. Hibrit sistemler, sadece enerji üretimini artırmakla kalmıyor aynı zamanda su kaybını da azaltarak su yönetimine katkıda bulunuyor.

Türkiye'de yüzer GES'lerin kurulması için en uygun bölgelerin ışınım oranı ve güneşlenme süresi en yüksek yerler olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi görülüyor. Bu bölge Türkiye genelinde ışınım ve güneşlenme süresi bakımından üst düzey seviyededir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde; ayrıca çok sayıda baraj ve göletin bulunması nedeniyle yatırım için ideal bir konumda bulunuyor. Bu şekilde, verimli arazilerin heba olması da engellenmiş olacaktır.

Yürürlüğe giren kanunla belediyeler göllerde lisanssız yatırım yapabilecek. Birçok belediyenin sınırlarında sulama amaçlı göller mevcut. Hem buharlaşmanın önüne geçilmesi hem de enerji iletimindeki kayıplar açısından büyük bir fırsat ortaya çıkıyor. Sektör olarak GES kurulumunda yeni alanlar ve fırsatlar ortaya çıkıyor.

Lisanssız elektrik üretiminde güneş enerjisinden üretimin payının %90'lara ulaşmaktadır. Türkiye'deki yüzer GES'ler bu rakamı daha da artıracaktır.

Yüzer GES'lerin sabitleneceği alanda rüzgar etkisinin iyi hesaplanması gerekmektedir. Özellikle şiddetli bir rüzgarda deforme olmadan bütünlüğünü kaybetmemelidir. Bu GES'ler, su yüzeyinde durabilme kabiliyeti olan ekipmanlarla kurulacağı için alt yapının çok dikkatli uygulanması gerekmektedir.

Türkiye'de Elektrik Enerjisi Üretimi Kurulu Gücünün Üretim Kaynaklarına Göre Dağılım Oranları 2023 Yılı

 

2023 Yılı şubat ayı verilerine göre Türkiye'de elektrik enerjisi üretimi kurulu gücünün üretim kaynaklarına göre dağılım oranları aşağıdaki gibidir;

1- Doğalgaz ve LNG                        25.358,7MW        %24,35

2- Barajlı HES                                  23.275,2MW        %22,35

3- Taş Kömürü, Linyit ve Asfaltit    11.437,3MW        %10,98

4- Rüzgar Enerjisi                            11.405,0MW        %10,95

5- İthal Kömür                                 10.373,8MW        %9,96

6- Güneş Enerjisi                                9.690,8MW        %9,31

7- Akarsu HES                                    8.296,3MW        %7,97

8- Biyokütle ve Atıksu                        2.347,5MW        %2,55

9- Jeotermal Enerji                             1.691,3MW        %1,63

10- Fuel-oil, Motorin, Nafta                  257,7MW        %0,25

Toplam Kurulu Güç                      104.113,6MW        %100