3 Aralık 2022 Cumartesi

Veronika Ölmek İstiyor (Paulo COELHO) Kitabının Özeti, Konusu, Tahlili


Kitabın Adı: Veronika Ölmek İstiyor

Kitabın Yazarı: Paulo COELHO

Kitap Hakkında Bilgi:

"Paulo Coelho'nun ustalığı, herkese seslenebilmesinden kaynaklanıyor. Sevecen, ama etkili bir öğretmen. Kitapları tüm dünyada 100 milyon satmış olan Coelho'nun şaşırtıcı çekiciliğinin nedeni de bu olsa gerek."

Veronika, her istediğine sahip görünen, renkli bir yaşam süren, yakışıklı erkeklerle gezip tozan genç bir kadın olmasına karşın, mutlu değildir. Yaşamında bir şeylerin eksikliğini hissetmektedir. Başarısız bir intihar girişiminin ardından, kendine geldiği zaman bir akıl hastanesindedir. Üstelik çok kısa bir ömrü kaldığını öğrenir. Zaten ölmek isteyen Veronika bu süreçte, başka dünyaların insanlarını tanırken kendisini de keşfetmeye başlar…

Paulo Coelho'nun ülkemize yakın bir coğrafyada, Bosna ve Slovenya'da geçen Veronika Ölmek İstiyor adlı romanı, var oluşumuzun her dakikasına yaşam ile ölüm arasında bir seçim olarak yaklaşıyor. Toplumun alışılmış kalıplarının dışına çıkan, farklı düşünceleri yüzünden önyargıları göğüslemek zorunda kalan insanları anlatıyor. (Tanıtım Bülteninden)

Kitabın Konusu:

Kitap, hayatına son vermek isteyen genç bir kadının başarısız intihar girişiminden sonra akıl hastanesinde yeni kişilerle tanışırken hayata yeniden bağlanmasını konu edinmiştir.

Kitabın Özeti:

Veronika 24 yaşında genç ve güzel bir kadındır. New York'ta yaşayan zengin bir Sloven ailenin kızıdır. İyi bir öğrencilik hayatı geçirmiş ve mezun olduktan sonra iyi bir işte çalışmaya başlamıştır. Kendisi sağlıklı, ailesi tarafından sevilen ve gittiği yerlerde ilgi gören biridir. Etrafında kendisine hayranlık duyan kadınlı erkekli pek çok kişi olmasına rağmen kendisini yalnız hissetmektedir. 

Aslında istediği herşeye sahip olmasına rağmen hayatından memnun değildir. Soğuk bir kasım günü bunu kendisine de itiraf eder. Kalabalıkların içinde bile kendisini yalnız hisseden Veronika, bir akşam Slovenya'nın Ljubljana şehrindeki evinde intihar etmeye karar verir. Önce banyo yapar, dişlerini fırçalar, en güzel geceliğini giyer ve yatağına yatar. Dört kutu uyku ilacını ezip suya karıştırarak içecekken belki karar vermek için kendine biraz zaman tanımak amacıyla tek tek yutar. Ölümü beklerken okumak için yatağının baş ucuna koyduğu bir derginin ilk sayfasını okumaya başlar. Yazının ilk cümlesi "Slovenya nerededir?" dir. Veronika buna çok sinirlenmiştir. Bir kağıt ve bir kalem alarak intihar sebebinin dergideki yazının ilk cümlesi olduğunu not etmiştir. İntiharına ufak bir gizem katmak istemiştir belki de.

Uzun bir süre ölümü bekler fakat ölüm bir türlü gelememiştir. Zaman geçtikçe yavaş yavaş bilincini kaybetmeye başlar. Veronika gözlerini açtığında kendisini bir hastanede yatarken bulur. Yatağa bağlamış bir vaziyettedir. Ne olduğunu anlayamadan kendini tekrar kaybeder. Böylece uzun bir süre komada kalır. Uyandığında bu sefer kendisini bir akıl hastanede bulur. Vilette Akıl Hastalıkları Hastanesi'ne kaldırılmıştır. Hastane başhekimi Dr. İgor, Veronika'ya aldığı yüksek dozdaki uyku ilaçlarının kalbine büyük zarar verdiğini, en çok bir hafta içinde öleceğini söyler. Veronika son bir haftasını hastanede deliler arasında geçirmek zorunda kalmıştır.

Veronika kendisiyle aynı yatakhanede kalan Zedka adında bir kadınla tanışır. Başta Zedka'nın deli olduğunu düşünür. Zaman geçtikçe anlar ki Zedka ve buradaki diğer birçok insan kendini akıllı sayan pekçok insandan daha akıllıdır. 

Zedka, Veronika'ya kalan son haftasını burada değil, dışarıda dilediğince geçirmesini söyler. Dışarıya çıkabilmek için de kendilerine Kardeşlik Çemberi diyen bir grup insandan birinden yardım istemeye karar verirler. Hastaların bahçede zorunlu hava almaları sırasında Zedka, Veronika'ya Kardeşlik Çemberi'nin bir üyesi olan Mari'yi gösterir. Veronika düşünmeden kadının yanına gider ve onunla konuşmak ister. Fakat Mari ve yanındakiler Veronika ile dalga geçerler. Veronika oradan uzaklaşmak zorunda kalır.

Veronika'nın gururu kırılmıştır ama deli olduğu aklına gelir ve utanmak, aşağılanmak gibi şeyleri aklına getirmek zorunda olmadığını düşünür. Veronika artık delidir ve sonucunu düşünmeden ne isterse yapabilmelidir. Ayrıca ne de olsa bir haftadan az bir ömrü kalmıştır, kaybedecek hiçbir şeyi kalmamıştır sonuçta. Veronika bunları düşünerek bahçeye geri döner. Az önce kendisiyle dalga geçip gülen yaşlı adama sağlam bir tokat vurur. Bahçedeki herkes bu olaya donup kalmıştır.

Vilette Akıl Hastalıkları Hastanesi'nde yaşamının son günlerini Zedka ile beraber geçirmektedir. Veronika, içinde yavaş yavaş yaşama isteği duymaya başlar. Ancak hala kendini tutmaya çalışmaktadır. Bir gece gökyüzünde ayı yeni ay şeklinde gören Veronika buna çok keyiflenir. Çocukluğunda çalmayı çok sevdiği piyanonun başına geçer. Gecenin bu ilerleyen saatinde piyano çalmak çok hoş bir durum değildir belki ama istediği şeyleri yapmak için çok az vakti vardır artık. Piyano çalarken Eduardo adında kronik şizofreni hastası bir gencin kendisini izlediğini farkeder. Eduardo oldukça yakışıklı biridir. Aynı zamanda Veronika'ya karşı duyduğu derin ilgi ve sevgi gözlerinden okunmaktadır. Veronika yeniden yaşam isteğiyle dolduğunu hissetmektedir. O gece Eduardo'nun karşısında kendini kısıtlamadan mutluluğun doruklarına ulaşır. Eduardo ile aralarındaki her neyse çok kuvvetli bir hisdir. Birbirlerine çoktan aşık olmuşlardır.

Veronika'nın yaşamının son günü gelmiştir. Sabah uyandığında son gününü akıl hastanesinde geçirmek istemez. Dışarı çıkabilmek için Dr. İgor'dan izin ister. Dr. İgor, Veronika'ya izin vermez. Bunun üzerine Eduardo onu Vilette Akıl Hastalıkları Hastanesi'nden kaçırır. Beraber kentin en pahalı restoranında yemek yerler. Delice davranışlarından dolayı para ödemeden restorandan kovulurlar. Sonra da kentteki eski bir şatoya giden dik yokuşu tırmanmaya başlarlar. Yokuşu tırmanırken yorulurlar ve uykuları gelir. İkisi beraber toprağın üzerinde uyuya kalırlar.

Sabah olmuştur ve Veronika'nın ölmemiştir. İşin aslı Dr. İgor yeni keşfettiği vitriol zehrinin etkilerini Veronika üzerinde denediğinden Veronika'ya yalan söylemiştir. Bu yalan, başta Veronika ve Eduardo'ya, Mari'ye ve Zedka'ya yaşamlarını geri vermiştir. Veronika artık çlmek istememektedir, yaşamanın tadını çıkarmaktadır.

Zahir (Paulo Coelho) Kitabının Özeti, Konusu ve Tahlili


Kitabın Adı: Zahir

Kitabın Yazarı: Paulo Coelho

Kitap Hakkında Bilgi:

"Seni kendimden bile daha çok seviyorum." Eğer bunu söyleyebilirsem kendimle barış içinde yaşamayı sürdürebilirim, çünkü bu aşk beni rehin aldı.
Ünlü, başarılı, zengin bir yazarın savaş muhabirliği yapan karısı Esther bir gün ansızın ortadan kaybolur. Esther kaçırılmış mıdır, öldürülmüş müdür, yoksa kocasını mı terk etmiştir? Çok sevdiği karısını bulmak için yanıp tutuşan yazar, Esther'in en son birlikte görüldüğü Kazak genci Mikhail'le birlikte Fransa'dan İspanya'ya, Hırvatistan'dan Orta Asya steplerine uzanan bir yolculukta bulur kendini. Bu büyülü yolculuk giderek bir 'iç yolculuğa' dönüşecek, yazar yazgının gücü ve aşkın doğasını yeniden keşfedecek, yaşamına yeni değerler biçecektir... Günümüzün en çok okunan yazarlarından Paulo Coelho, daha önce yayınlanan Simyacı, On Bir Dakika, Veronika Ölmek İstiyor gibi romanlarından sonra Zâhir'de de, okurlarını bir ruh yolculuğuna çıkarıyor. Zâhir'i okuduğunuzda, kendinizi daha derinden tanıyacaksınız.

Zahir ilk olarak 2005 yılında yazıldığı dil olan Portekizce yerine İran'da Farsça olarak yayına çıkmıştır.

Kitabın Konusu:

Kitap; ünlü bir yazarın eşinin birden ortadan kaybolması üzerine Avrupa'dan başlayıp Ortaasya'ya uzanan yolculuğunda felsefi bir şekilde aşkı konu edinmiştir.

Kitabın Özeti:

"Zahir, Arapça’da görünen, mevcut, fark etmeden geçilemeyen anlamına gelir. Onlarla temasa geçtiğimizde, başka hiçbir şey düşünemeyecek duruma gelene kadar yavaş yavaş her düşüncemizi işgal eden biri ya da bir şeydir. Bu, ya kutsallık ya da delilik durumu olarak kabul edilebilir."

Kitapta dünyaca ünlü bir yazar olan ana karakterimizin adı geçmemektedir. Yazarın karısı Esther hiçbir açıklama yapmadan Paris’teki evlerinden kaybolmuştur. Yazar her yerde karsını aramaktadır. Kendisi dünya çapında çok ünlü, kitapları çok satan ve zengin bir yazardır. 

Yazarın karısı Esther ya kaçırılmış ya da evini terk etmiştir. Yazar karısının ortadan kaybolduğunu polise bildir ancak polis yazarı şüpheyle gözaltına alır. Yazarın metresi gelir ve bir mazeret beyan ederek serbest kalmasını sağlar.

Yazar karısını bulmaya ve gerçeği ortaya çıkarmak da kararlıdır. Karısıyla tanışmadan önceki hayatını, tanıştıktan sonra karısının kendisine olan inancını, desteğini başarılı bir yazar olmasındaki önemli rolünü düşünür. Bu arada evde karısı Esther’in başta pasaportu olmak üzere birçok eşyasının eksik olduğunu fark eder. Karısı Esther’in kendisini terk ettiğini ve ülke dışına çıktığını düşünür.

Yazar suçluluk duygusu ve yaşadığı kaybın etkisinden uzaklaştırmak için güzel ve genç bir oyuncu olan Marie ile yeni bir ilişkiye başlar. Esther kaybolmadan önce en son Mikhail adında Moğol görünümlü biri ile görülmüştür. Yazar karısı Esther’in birlikte olduğundan şüphelendiği yakın arkadaşlarından biri olan Mikhail ile karşılaşır. Mikhail'den kendisinin karşı çıkmasına rağmen Esther’in savaş muhabiri olarak çalıştığını öğrenir. Bu bilgi ile evlilikleri esnasında Esther’in gittikçe büyüyen mutsuzluğunu anlamaya başlar.

Mikhail, yerel bir restoranda haftalık olarak evsiz insanlarla hikayeler paylaşmak için hayırseverlik toplantılarına katılmaktadır. Yazar, Mikhail’i Esther’in yerini açıklaması ikna etmeye çalışır. Mikhail bu sırada epilepsi nöbeti geçirir. Bir süre sonra yazar Mikhail’i kendisine Esther’in yerini söylemesi için ikna eder. Fakat Mikhail yazara “Ses” in doğru zaman olmadığını söylediğini söyler.

Yazar ertesi gün bir kaza geçirir. Kazayı, karısı Esther ile karşılaşmak için doğru zamanın gelmediğinin bir işareti olarak görür. Esther’in kendisinden çok daha iyi biri olduğunu ve onu tekrar kazanmak için onun kadar iyi yönde değişmesi gerektiğini fark eder.

Yazar Mikhail ile daha fazla biraraya gelmeye başlar. Mikhail'den karısının ilişkilerinde hissettiği aşkı ve üzüntüyü öğrenir. Marie, yazarın hala karısını sevdiğini anladığında ondan ayrılır.

Yazar, Mikhail ile birlikte Kazakistan’a gider. Büyükbabası Esther’in manevi danışmanı olan Dos ile iletişime geçerler. Birlikte bozkırlara giderler. Esther’in halı yapmayı öğrendiği ve Fransızca öğrettiği köyü bulurlar. Dos, yazarın dkendisine yeni bir isim seçmesini sağlar. Ulysses’e atıfta bulunarak ‘hiç kimse’ adını seçer. Aşk kavramını yeniden keşfettikten sonra nihayet Esther ile karşılaşır.

Yazar Esther'i kendisini beklerken bulur. Esther, Dos’un sevgilisi olduğunu ve başka bir adamdan hamile kaldığını söyler. Yazarın kalbi kırılır ancak onu güvende kalması için ikna etmeye çalışır. Esther, kocasının ikna çabasına kulak asmaz ve gidebilmek için bir at ister. Esther bir kez daha yazardan ayrılır ve kendi zahirinin peşine düşer.

1 Aralık 2022 Perşembe

Eğitim, Teknoloji ve Tarım


Eğitim, Teknoloji ve Tarım

Dünya büyük bir hızla değişime uğruyor.

Bir taraftan büyük teknolojik gelişmeler ve dijital dönüşüm oluyor, diğer taraftan küresel ısınma, ekonomik sıkıntılar, pandemi ve savaşlar sonucunda gıda sıkıntısı, su sorunu, hayatta kalabilme çabası...

Yaşadığımız zaman her şeyi hesap etmemizi gerektiryor. Teknolojik gelişime önem verdiğimiz kadar yaşadığımız gezegeni yaşanabilir olarak gelecek nesillere bırakmak da çok önem arzetmekte.

Ülkemiz için sanayi şehirleri oluşturmak ne kadar önemli ise tarım şehirleri oluşturmak da bir o kadar önemlidir. 

Tarım şehirlerinin planlanmasında sanayi şehirlerinden bir eksiği bulunmamalı. Gençlerimizin göç etmeyi düşünmediği, severek yaşayacakları her imkan tarım şehirlerinde de bulunmalıdır. 

Tarım ve hayvancılık artık geleneksel üretim metodları yerine Tarım ve Hayvancılık Meslek Liseleri ve üniversiteler ile geniş kitlelere öğretilerek modern üretim yönetemlerine kavuşturulmalı. Yöresindeki toprak analizini yapmış, üretilebilir tarım ürünlerini bilen, modern üretim metodlarına vakıf, hayvancılığı bilinçli olarak yapabilen bireyler yetiştirmeli ve teşvik edilmeli.

Üretilen ürünlerin tüketim merkezlerine arzı konusunda kooperatifler kurulmalı ve aracılar ortadan kaldırılarak uygun fiyatlar ile tüketicilere ulaştırılmalı. 

Tarım şehirleri ile kırsaldan büyük şehirlere göç durdurulurken yerinde istihdan sağlanarak işsizlik azaltılabilir. Özellikle genç işsizliğin azaltılması ile gençlerimizin yurt dışına beyin göçü yapmaları da azalacaktır.

Artan gıda enflasyonuna karşı tarım ve hayvancılık üretimi artırılarak fiyat dengesi sağlanabilir.

Ülkemizde yapılan İHA, SİHA, TOGG ve benzeri başarılı büyük projeler ile gurur duyuyoruz. 
Artan turist sayısı ve turizm gelirleri çok önemli... 
En az bunlar kadar önemli olan bir başka şey ise ata tohumlarımıza sahip çıkmaktır. GDO'lu ürünlerden korunmuş genç nesiller yetiştirmek önceliğimiz olmalı. Yurt dışından ithal ettiğimiz tohumlardan yetiştirdiğimiz ürünler ile sağlıklı nesiller yetiştirmemiz düşünülemez.

Atatürk'ün askeri okullarda okutulmasını istediği Gregory Petrov'un Beyaz Zambaklar Ülkesi adlı kitapta bir ulusun eğitim ile nasıl gelişmiş bir ülke haline geldiği anlatılmaktadır. Kitapta Finlandiya için anlatılanlar gibi ülkemizde başta eğiticileri ile sağlıklı kalkınma için gereken hamleleri topyekün bir ve beraberlik içinde yapabilir. Tüketen değil üreten, isaraf eden değil tasarruf eden, çatışan değil barışan nesiller yetiştirmek başta aileler olmak üzere tüm eğitimcilerin ortak hedefi olmalıdır.

Özetle; 
Bilim ve teknoloji ne kadar önemli ise tarım ve hayvancılık da o kadar önemli. 
Fabrikalar nekadar önemli ise tarlalar da o kadar önemli. 
İHA ve SİHA üretmek ne kadar önemli ise GDO'suz ata tohumu üretmek de o kadar önemli...

29 Kasım 2022 Salı

TOGG'un Yıllık Üretim Hedefi Kaç Araç Olacak?


TOGG üretim hedefi 3 dakikada 1 araç: Hedef 1 milyon araç üretimi

TOGG’un Bursa Gemlik’te bulunan fabrikası her 3 dakikada 1 araç üretme kapasitesine sahip.

Bursa Gemlik’te 2030 sonuna kadar 1 milyon araba üretilmesi hedefleniyor.

Bursa Gemlik’te bulunan fabrika 1,2 milyon metrekare alan üzerine kurulmuştur. Son teknoloji donanımlı fabrika her 3 dakikada bir araç üretme kapasitesine sahiptir. 

Üretilen TOGG arabalardan kamuya 2035 yılına kadar 30 bin araç satılması planlanmaktadır.

Bursa Gemlik’teki fabrikada şu anda toplam 1400 kişinin çalışmaktadır. Togg’da üretim kapasitesi 175 bin adede ulaştığında istihdamın 4 bin 300 kişiye yükseltilecek.

26 Kasım 2022 Cumartesi

Türkiye’de Satılan Elektrikli Otomobillerin Ortalama Elektrik Tüketim Değerleri Ne Kadardır?


Türkiye’de Satılan Elektrikli Otomobillerin Ortalama Elektrik Tüketim Değerleri Ne Kadardır?

Türkiye’de satılan bir elektrikli araba hızlı şarj edildiği zaman ortalama kilometre maliyeti 58 kuruş ile 98 kuruş arasında değişmektedir.

Kış şartları, arabayı performanslı kullanım, bataryanın yeterince sıcak olmaması gibi nedenlerle tüketim maliyet daha da fazla olabilmektedir.

Türkiye'de hızlı şarj altyapısı henüz yeterince yaygınlaşmadığı için DC şarj soketlerinde fiyatlar oldukça yüksektir. İlerleyen zamanlarda daha fazla hızlı şarj ünitesinin hizmete girmesiyle DC şarj maliyetinin de belirgin şekilde azalması beklenmektedir.

Türkiye’de satılan elektrikli otomobillerin 100 kilometrede şehir içi ve şehir dışı karma elektrik tüketim değerleri ve evde şarj edilmesi durumunda kilometre maliyetlerine aşağıdaki gibidir. 

kWh maliyeti hesaplanırken ev elektriğinin Haziran 2022 elektrik tarifesi fiyatı olan 2,14 ₺ baz alınmıştır. 

Araç Modeli                Ort. Tüketim   KM Maliyet

Mercedes EQS                18,4 kWh            0,39 ₺
BMW iX                         19,8 kWh            0,42 ₺
Skywell ET5                   17,2 kWh            0,36 ₺
Renault ZOE                   17,2 kWh            0,36 ₺
Hyundai Kona Elektrik   14,7 kWh            0,31 ₺
Volvo XC40 Recharge     23,8 kWh           0,51 ₺
MG ZS EV                       18,6 kWh           0,39 ₺
XEV iEV7s                       15 kWh             0,32 ₺
BMW iX3                        18,5 kWh           0,39 ₺
Porsche Taycan                28,5 kWh           0,61 ₺
SERES 3                          15,8 kWh           0,33 ₺
Mercedes EQA                 17,5 kWh           0,37 ₺
Mercedes EQC                 20,8 kWh           0,44 ₺

Elektrikli Araçlarda Kullanılan Bataryaların Ömrü ve Değişim Süresi Ne Kadardır?


Elektrikli Araçlarda Kullanılan Bataryaların Ömrü Ne Kadardır?

Elektrikli araçlar sayesinde dünya artık daha verimli ve çevreci otomobiller dönemine geçiyor. Elektrik araçlarda hareketli parçası sayısı bir elin parmaklarını geçmez ve böylece daha dayanıklı olan elektrikli araçlarla otomotiv sektörü yeniden şekillenmektedir. Fakat elektrikli araçların zamanla batarya kapasitesinde kayıp oluşması büyük bir problem olarak görülmektedir. Kullanım şekline ve çeşitli etkenlere bağlı olarak bu otomobiller zaman içerisinde gideceği mesafe kaybına uğrarlar.

Batarya, elektrikli araçlarda oldukça pahalı bir parçadır.  Bunun için batarya ömrü elektrikli araç kullanıcıları için en önemli sorun olarak görülmektedir. 

Lityum iyon bataryalar zamanla enerji kapasitesini kaybedebilmektedir. Bu durum genelde rutin kullanım, şarj döngüleri neticesinde ortaya çıkmaktadır. Cox Automotive tarafından yayımlanan bir araştırmaya göre, elektrikli araba müşterilerinin yüzde elliye yakını araçların batarya ömrünün 100 bin kilometre civarında olduğunu düşünmektedir. Her ne kadar elektrikli araç bataryaları şarj kapasitesinin bir kısmını kaybedebilse de gelişen yeni teknolojiler ile bu süre 20 yıla kadar çıkabilmektedir.

Her geçen gün yeni bir elektrikli modelin piyasaya çıktığı elektrikli araç piyasasında garanti süresi ortalama 8 yıl olarak ortaya çıkmaktadır. Kia, elektrikli araç portföyü için 3 ila 10 yıl/150.000 km veya 100.000 mil batarya kapasitesi garantisi sunmaktadır. Tam rakamlar yaşadığınız ülkeye göre değişim gösterebilir. Garanti kapsamındaki yıl sayısı ve mesafe ülkeye göre değişir.

Günümüzde elektrikli araçlarda genellikle lityum iyon batarya kullanılmaktadır. Nikel bazlı bataryalara göre kapasitesi daha çok olan bu bataryalar elektrikli araçlara daha uzun menzil ve daha hızlı şarj sağlamaktadır.

Lityum iyon bataryanın 160 bin kilometreye kadar kapasitesini koruyabildiği yapılan çalışmalarda ortaya konulmuştur.

Elektrikli araçlara 8 yıl boyunca garanti verildiği düşünüldüğünde yılda 20 bin kilometreden fazla yol yapılmazsa, ihtiyaç halinde batarya garantiden değiştirilebilir. Buna rağmen eğer bir şekilde batarya değişimi gerekir ve garanti karşılamazsa ortaya yüksek bir maliyet çıkabilir.

Lityum iyon batarya fiyatları 2010 yılında 1.160 dolardan Aralık 2020'de yüzde 89 oranında azalmış ve 137 dolar/kWh'ye düşmüştür. 2030 yılına kadar da lityum iyon batarya fiyatlarının 73 dolar/kWh’a kadar düşmesi beklenmektedir. Bir elektrikli aracın batarya maliyeti 10.000 ile 20.000 dolar arasındaki rakamlara çıkabilmektedir.

Bazı elektrikli araçların batarya değişim ücretleri;

* Tesla Model S                  $13,000  -  $20,000
* Tesla Model Y                 $11,000  -  $16,000
* Ford Mustang Mach-E    $18,000  -  $24,000

27 Ekim 2022 Perşembe

Türkçenin Matematiği, Bilimsel ve Matematiksel Yönden Türkçe


Türkçenin Matematiği, Bilimsel ve Matematiksel Yönden Türkçe

Victor Hugo şiirlerini 40.000 kelime ile yazmıştır.Türkçe’yi en zengin kullanan yazarlardan Yaşar Kemal’in romanları 3.500 kelimeyi geçmez. Bu görüş haklıdır çünkü Türkçe, Fransızca’ya oranla daha az sözcük içermektedir.

Türkçe, İngilizce’ye, Almanca’ya, İspanyolca’ya göre de daha az sözcük içermektedir. Fakat bu durum Türkçe’nin daha yetersiz bir dil olduğu anlamına gelmez. Çünkü Türkçe az sözcük ile çok şey anlatabilen bir dildir. Daha fazla sözcük içerse bunun kimseye zararı dokunmaz ancak, gerek yoktur.

Başka bir dilden Türkçe’ye çeviri yapan herkes sözlüğü açtığında, aralarında minik anlam farkları olan bir çok sözcüğün Türkçe karşılığında çoğu zaman aynı kelimeyi okur. Bu, ilk bakışta bir eksiklik gibi görünebilir, oysa öyle değildir. Çünkü yukarıda adı geçen diller kelimelerin statik olan anlamlarını öğrenmeye, Türkçe ise bu anlamları bulup çıkarmaya, yani dinamik anlamlandırmaya dayalıdır.

Türkçe’de anlamları sözlükteki tanımlar değil, kelimelerin cümle içindeki konumları belirler. Türkçe’nin, referans olmak üzere sadece gerektiği kadarı sözlüklere alınmış, sonsuz sayıda kelime içerdiği bile öne sürülebilir.

İngilizce-Türkçe sözlükte “sick”, “ill” ve “patient”ın karşısında hep “hasta” yazar. Bu bağlamda ingilizce’nin üç kat daha fazla sözcük içerdiği söylenirse bu doğrudur. Ancak, aradaki farkların Türkçe’de vurgulanamadığı söylenmeye kalkılırsa bu yanlış olur: “doktor falanca beyin hastası olmak”, “böbrek hastası olmak”, “internet hastası olmak”, “filanca şarkının hastası olmak” arasındaki farkı Türkçe konuşan herkes bir çırpıda anlar.

Bunun nasıl olabildiğini görmek zor değildir. Bir kalem alıp, alt alta:

3+5=8

12+5=17

38+5=43

yazmak, sonra da bunları toplamak yeterlidir. Hepsinde aynı “+5″ yazdığı halde!

Sonuçlar farklı çıkıyorsa, Türkçe’de de hepsinde aynı “hastası olmak” ifadesi geçtiği halde sonuçlar farklı olmaktadır. Türkçe’nin az kelime ile çok iş yapmasının sırrı matematiktedir. 

0′dan 9′a kadar 10 tane rakam, artı, eksi, çarpı, bölü dört işlem işareti ve bir ondalık ayracı virgül, yani topu topu 15 simge ile sonsuz sayıda işlem yapılabilir. Türkçe de benzer özellikler gösterir.

Türkçe matematiğe dayalı olmaktan da öte, neredeyse matematiğin kılık değiştirmiş halidir.

Türkçe’deki herhangi bir fiilin çekiminin ve kelimelerin nasıl çoğul yapılacağının öğrenilmiş olması, henüz varlığı bile bilinmeyen, 5 yıl sonra Türkçe’ye girecek fiillerin nasıl çekileceğinin ve 300 yıl önce unutulmuş kelimelerin çoğullarının ne olduğunun biliniyor olması demektir. 

Bu tıpkı birinci dereceden 2 bilinmeyenli bir denklemin nasıl çözüleceği öğrenildiğinde, sadece “x=6″, “y=23″ olan denklemlerin değil, aynı dereceden bütün denklemlerin nasıl çözüleceğinin öğrenilmiş olması gibidir.

Oysa sözgelimi ingilizce’de “go”, “went” olurken “do”, “did” olur. Çoğul ekleri için de durum aynıdır: “foot”, “feet” olurken “boot”, “beet” değil “boots” olur. Bunun tutarlı bir iç mantığı yoktur, tek çare böyle olduklarının bellenmesidir.

Türkçe’de ise, statik kelimeleri ezberlemek yerine dinamik kuralları öğrenmek gerekir. Türkçe’de neredeyse istisna bile yoktur. Olanlar da ses uyumu gereği “alma” olması gereken meyve isminin “elma” biçimine dönmesi gibi birkaç minör istisnadır. Kurallar ise neredeyse, bu dili icat edenlerin Türk olduğuna inanmayı zorlaştıracak kadar güçlü ve kesindir. Bu noktadan sonra, anlatılanları matematik olarak formüle etmek, aradaki ilişkiyi somutlaştırabilmek açısından yararlı olacaktır. Bunu yapmanın en kolay yolu ikili sayı sistemini kullanmak olduğu için de yalnızca 0 ve 1′leri kullanmak yeterlidir. İzleyen örneklerde [1=var] ve [0=yok] anlamında kullanılmışlardır.

Kelime kökü çoğul eki matematik ifade:

ev……..ler…….evler

1.0…….0.1……1.1

Türkçe’deki bütün kelimelerin 2 bit olduğu varsayılabilir (ileride bit sayısı artacak). Tekil olan bütün kelimeler 1.0 (kelime kökü var; çoğul eki yok), çoğul olanlar ise 1.1′dir (kelime kökü var; çoğul eki var). Bu kural hiç değişmemek bir yana, öylesine güçlüdür ki Türkçe’de başka hiç bir dilde yapılamayacak bir şey yapılıp, olmayan bir kelimenin çoğulu dahi söylenebilir (0.1). Birisi karşısındakine sadece “ler” dediğinde, alacağı tepki: “anladık ler de, neler?” türünden bir cevap olacaktır. Bir şeylerin çoğulunun söylendiği bellidir de, neyin çoğulunun kastedildiği açık değildir.

Vurgulama / sıfat kökü zayıflatma matematik ifade

kırmızı

0.1.0

kıp kırmızı

1.1.0

kırmızı msı

0.1.1

kıp kırmızı msı

1.1.1

Türkçe’deki sıfatların anlamını kuvvetlendirmeye veya zayıflatmaya yarayan bu kural da hiç değişmez. Hatta istenirse bu kurala uyan ama hiçbir sözlükte bulunmayan, hem kuvvetlendirilmiş hem de zayıflatılmış garip sıfatlar bile türetilebilir. “Güneş doğmazdan az önce ufuk kıpkırmızımsı (kıp Kırmızı Tramvaymsı; [1.1.1]) bir renk aldı” dendiğinde, herkes neyin kastedildiğini anlayacaktır. Çünkü ayaküstü türetilen bu sıfat, hiçbir sözlükte yer almaz ama, Türkçe konuşan herkesin çok iyi bildiği bu kurala uygundur.

Fiil çekimlerinde de işler farklı değildir. Burada zorunlu olarak kişi için 3, zaman için 2 bitlik gruplar kullanılacak. Çoklu bit grupları şunları ifade edecek:

011 = ben

010 = sen

000 = o

111 = biz

110 = siz

100 = onlar

00 = geniş zaman

11 = şimdiki zaman

10 = gelecek zaman

01 = geçmiş zaman

kök kişi matematik ifade

yeterlilik……………..Oku (y)abil dim……………..= 1.1.0.01.0.0.011

olumsuz……………..Oku (y)a ma z mış sın………= 1.1.100.0.1.010

zaman……………… Gel me (y)ecek ti…………….= 1.0.1.10.1.0.000

zaman……………….Git me di k…………………… = 1.0.1.01.0.0.111

hikaye……………….Şaşır abil ecek ti niz ………..= 1.1.0.10.1.0.110

rivayet……………….Bil (i)yor lar…………………. = 1.0.0.11.0.0.100

kişi

tabloda zaman ile ilgili küme 3 bit yapılıp geçmiş zaman “di’li geçmiş” ve “miş’li geçmiş” olarak ikiye ayrılabilir, soru bileşkeni için ayrı bir bit eklenebilir, emir ve şart kipleri de işin içine katılabilir ancak, sonuç değişmezdi.

Cümleleri oluşturan öğelerin (özne, nesne, yüklem, vb…) Sıralaması da rasgele değildir. Türkçe cümleler bir tür “crescendo” (şiddeti giderek artan dizi) izlerler. Bütün vurgu en sonda yer alan yüklem (fiil) üzerindedir. Diğer öğelerin önemi, yükleme olan yakınlık/uzaklık konumları ile belirlenir. Yükleme yakınlaştıkça önem artar. Gene matematiksel olarak ele almak gerekirse, cümleyi oluşturan her bir öğenin toplam öğe sayısı kadar haneden oluşan bir matematik değere sahip olduğu varsayılabilir.

“dün Ahmet camı kırdı” cümlesi 4 öğeden oluşmaktadır; o halde her öğe 4 haneli bir değere sahip olacak, ilk öğe en düşük, son öğe ise en yüksek değeri taşıyacaktır.

Cümle

matematik değer

0001

matematik değer

0011

matematik değer

0111

matematik değer

1111

1 dün Ahmet camı kırdı.

2 dün camı Ahmet kırdı.

3 Ahmet dün camı kırdı.

4 Ahmet camı dün kırdı.

5 camı dün Ahmet kırdı.

6 camı Ahmet dün kırdı.

Şimdi tablodaki cümleler tek, tek ele alınabilir:

1. Cümle: dün Ahmet bir iş yaptı ve bu camı kırmak oldu.

2. Cümle: dün kırılan camı başkası değil Ahmet kırdı (suçlu Ahmet!).

3. Cümle: Ahmet’in dünkü işi camı kırmak oldu (belki önceki gün kitap okumuştu).

4. Cümle: Ahmet camı herhangi bir zaman değil, dün kırdı (yarın kırması gerekiyor olabilirdi).

5. Cümle: cam düne kadar sağlamdı, kırılmasının suçlusu ise Ahmet.

6. Cümle: camı Ahmet zaten kıracaktı, bunu dün yaptı.

Cümleyi oluşturan öğeler kesinlikle aynı kalırken (cam hep ‘i’ haliyle “camı” olarak kaldı; fiil hep 3. Tekil şahıs, di’li geçmiş zamanda çekildi, vb.) Sadece yerlerinin değişmesi cümlelerin anlamlarını da değiştirdi.

Her cümlede 0011, 0001′den daha fazla, 0111 bu ikisinden daha fazla, 1111 ise hepsinden daha fazla önem taşıdı. Anlamı belirleyen de zaten her bir öğenin matematik değeri oldu. Kelimelerin statik anlamlar taşıdıkları dillerde, zaman belirtecinin (dün) yeri değiştirilerek elde edilebilecek 2 çeşitlemenin dışında diğer anlamları vermek için kip değiştirmek (edilgen kip – passive mode kullanmak) veya araya açıklayıcı başka kelimeler eklemek gerekir. Türkçe konuşanlar ise her bir cümlenin diğerinden farkını derhal anlarlar.

Matematik ile olan alışveriş yalnızca verilen örneklerle sınırlı değildir. Türkçe’nin ne tarafı ele alınsa bu ilişki ile yüz, yüze gelinir. Türkçe’nin bu özelliğini “insanlar kendilerine ulaşan mesajları nasıl anlarlar? Bunun kullanılan dil ile bir ilgisi var mıdır? Bir Fransız, bir İngiliz, bir Türk aynı mesajı kendi ana dillerinde alsalar, birbirleri ile aynı şekilde mi, yoksa farklı mı algılarlar? Eğer dilin algılamayla ilgisi varsa, işin içine bir dil karışmadığı yani sözgelimi bir pantomim gösterisi izlenir veya üzerinde hiç yazı olmayan bir afişe bakılırken, dil ile ilgili bu alışkanlıklar nasıl etki ederler?” türünden sorulara yanıt ararken fark ettim. Bu özellik konuya ilgi ve sabırla yaklaşıp bakmayı bilen herkesin görebileceği kadar açık. O nedenle, bu güne kadar kesinlikle başkaları tarafından da görülmüş olmalı. “Türkçe çok lastikli, nereye çeksen oraya gidiyor” diyenler de aslında, hayal meyal bu özelliği fark eder gibi olup, ne olduğunu tam adlandıramayanlardır. Türkçe teknik açıdan mükemmel bir dildir.

Bu mükemmelliğin nedeni matematik ile olan iç içeliktir. Keza, ne yazık ki Türkçe’nin, bu dili konuşanlara kurduğu tuzak da buradadır. Kentli-köylü, eğitimli-eğitimsiz, doğulu-batılı, vb. kültür çatışmaları dünyanın her yerinde vardır. Gene dünyanın her yerinde iyi, kötü işleyen bir “asimilasyon” ve/veya “adaptasyon! ” süreci bu çatışmayı kendi içinde bir takım sentezlere götürür. Türkiye bu açıdan dünya genelinin biraz dışındadır. Bizde “asimilasyon” ve/veya “adaptasyon” süreci ya hiç çalışmaz, ya da akıl almaz bir yavaşlıkta çalışır. Sorun, başka sebeplerin yanı sıra kullandığımız dilden de kaynaklanmaktadır. Düşünme, kendi kendine sözsüz konuşma olarak kabul edilirse (bence öyledir), anadilin kişilerin düşünce yapısı üzerinde etkili olduğunu da kabul etmek gerekir; insanlar kendi anadillerinde düşünürler. Türklerin büyük paradoksu işte buradadır. Teknik açıdan mükemmel bir dil olan Türkçe, kendi dışımızdaki dünyayı kendimizce değiştirmeden, olduğu gibi algılamaktaki en büyük engelimizi oluşturmaktadır.

Örneğin, Türkiye dışına yabancı işçi olarak giden ilk nesil gerek bulundukları ülkenin dilini öğrenme, gerekse oradaki yaşam biçimine ayak uydurma konusunda muhteşem bir direniş gösterdiler. Bu direnişin boyutları o denli büyük oldu ki, başka hiç bir diasporada gözlenmeyen gelişmeler yaşandı. Türk diasporası, gettolaşıp kendi kültürünü gene kendi içine kapanık bir çevrede yaşayacak yerde, kendi kültür kurumlarını o ülkeye ithal etti. Asimile olmaya en dirençli kültürlerden biri kabul edilen İspanyollar, gittikleri yere sadece gazetelerini ve bazen de radyolarını taşımakla yetinirken; Türklerin bunlara ek olarak (hem de birden çok) televizyon kanalları ve hatta kendi fast-food’ları (lahmacun, döner, vb.) oldu.

Bunları başaran insanların yeteneksiz olduklarına, dil öğrenmeyi de bu yeteneksizlikleri yüzünden beceremediklerine hükmetmek en azından adil ve gerçekçi olamaz. Keza, böylesine önemli bir kültür direnişi gösterenlerin, orada doğan çocuklarını eğitirlerken, bunca sahip çıktıkları kültürlerini göz ardı etmiş olmaları da düşünülemez. Ancak gözlemlenen o ki, orada doğan ikinci nesil, gene sözgelimi İspanyollar arasında hiç görülmediği kadar hızla asimile oldu. Bunun nedenini evdeki Türkçe’nin yanısıra okulda öğrenilen ve ev dışında yaşanan, o ülkenin dili faktöründe aramak çok yanıltıcı olmayacaktır.

Biz Türkler, konuşmayı öğrenirken (tıpkı sick, ill, patient örneğinde olduğu gibi) farklı durumların farklı kavramlar oluşturduğunu, bu farklı kavramların da farklı adları olması gerektiğini öğrenmeyiz. Aynı adı taşıyan farklı kavramları birbirinden ayırmaya yarayacak sezgisel (sezgisel=doğal=matematiksel) yöntemin kurallarını öğrenmeye başlarız.

Sezgiselliğe şartlanmış beyinler ise dış dünyayı hiçbir değişikliğe uğratmadan, olduğu gibi algılamayı bilemediklerinden, bildikleri tek yönteme yani kendilerince anlam çıkarsamaya veya başka bir ifadeyle “sezdikleri gibi algılamaya” yönelirler.

Algıladıkları kavramların tümü kendi çıkarsamaları doğrultusunda şekillenmiş olan, kendilerince tanımlanmış bir dünyada yaşayan insanlara ulaşan mesajlardaki kodlar ne kadar “herkesçe bir örnek” algılanabilir? Üzerinde emek harcanmaya değer temel sorulardan biri budur. Bu sorunun yanıtı belirginleştikçe, neden batıdaki sistemlerin bir türlü Türkiye’de oluşturulamadığı sorusunun yanıtı da belirginlik kazanabilir.

Türkçe’nin kendi iç dinamiklerinden kaynaklanan bu özel durum kuşkusuz tüm iletişim alanları için geçerlidir. Yunus Emre’nin okuması, yazması olmayan göçebe Türkmen boyları arasında 700 yıl boyunca bir nesilden diğerine büyük bir sadakatle, sözlü kültür ürünü olarak aktarılmasının ardında Türkçe’nin sezgiselliğini sonuna kadar kullanmadaki becerisi vardır. Tanzimat aydınları ve Cumhuriyet aydınlarının bir türlü geniş kitlelere seslerini duyuramamalarının nedeni de gene aynı denklemin içinde aranmalıdır. Fransız gibi, Alman gibi düşünmeyi öğrenenler, meramlarını anlatırken bunu yeni öğrendikleri düşünce sistematiği içinde yapmaya kalkışmış ve Türk gibi anlatmayı becerememiş olduklarından başarısız kalmışlardır.

Mesajlar sadece algılanabildikleri kadar etkili olurlar. Mesajları üretenlerin kendi konularına ne kadar hakim oldukları mesajın bütünlüğü açısından önemlidir ama, hitap edilen kişilerin kendilerine yönelen mesajları nasıl algıladıkları her şeyden daha önemlidir.

Afyonkarahisarlılaştıramadıklarımızdanmısınız ?
Çoğunu kullanmadığımız ” saklı bir güç” Türkçe. Kullanıldıkça ortaya çıkan bir define âdeta. Dilimiz, “saklı güç” ünü, “kinetik bir erke”ye dönüştürecek kalemler arıyor. Tarihî derinliğine karşılık “kullanım yoğunluğu”nun sığlığı bir çelişkidir.

Türkçenin gücü, onun doğurgan özelliğidir. Geçenlerde henüz yedi aydır türkçe öğrenmekte olan Tanzanyalı bir öğrencim kara tahtanın başına geldi ve beni şaşırtan şu kelimeyi yazdı:

Afyonkarahisarlılaştıramadıklarımızdanmısınız ?

Bu ibare tek kelimeden ibaret bir cümledir. Bir yabancı için çok çok şaşırtıcı bir faklılıktır bu. Ben ” İngilizcede böyle bir ifade için birkaç cümle gerekir” deyince Tanzanyalı İsa, “Ne birkaç cümle Hocam birkaç paragraf gerekir” deyiverdi.

İşte cümlenin anlam oluşturucuları, böyle iç içe geçmiş bir “dil evreni” dir. Yukarıdaki bir kelimelik Türkçe cümlenin anlam çözümlemesini basit olarak şöyle yapabiliriz:

1. Bu cümlede Türkiye’nin şehirlerinden biri olan Afyonkarahisar var. Yani cümlenin anlam tabanı birleşik kelime hâlinde biçimlenen bir şehirdir.

2. Birilerini, bu şehirden olmadıkları hâlde bu şehirden birileri hâline getirmek isteyen ama bunu birçok kişide denediği halde başaramayan bir(ler)i var.

3. Afyonkarahisarlı : Nüfus kaydı bu şehre ait insan.

4. Afyonkarahisar+lı+laş-mak: Nüfus kaydı ve yaşadığı yer bu şehir olmadığı hâlde bu şehirden biri hâline gelmek.

5. Afyonkarahisarlılaş+tır+mak : Bunun, birinin kendi kendine dileği değil de başkası tarafından (muhtemelen zorlayarak ya da ikna yoluyla) yapılması.

6. Afyonkarahisarlılaştır-ama-mak : Birini Afyonkarahisarlılaştımak niyetinde olan birinin, buna gücünün yetmemesi (yetersizlik kavramı).

7. Afyonkarahisarlılaştırama+dıklarımız : Böylr bir niyetin başkaları üzerinde denenmesi.

8. Afyonkarahisarlılaştıramadıklarımız+dan: Bunların içinden birini seçerek yargının soruya hazırlanması.

9. Afyonkarahisarlılaştıramadıklarımızdan mısınız? bütün bu süreçlerin, birinin şahsında soru hâline getirilip duyurulması.

Türkçe’nin bu doğurganlık özelliğini onun atomik gücü olarak da görülebilir. Türkçede kelime sayısının, az olduğunu söyletip bundan dilimiz aleyhine sonuç çıkarmak isteyenlerin anlamadıkları şey işte bu “atomik” ve ” saklı:potansiyel” güçtür.

Görüntünün olası içeriği: şunu diyen bir yazı ‘Birçok yabancı dil bilirim. Bu diller arasında Türkçe öyle farklı bir dildir ki, yüz yüksek matematik profesörü bir araya gelerek, Türkçe’yi oluşturmuşlar sanki. Bir kökten bir düzine sözcük üretiliyor. Ses uyumuna göre anlam değişiyor.

Türkçe öyle bir dildir ki, başlı başına bir duygu, düşünce, mantık ve felsefe dilidir.”

Prof. David Cuthell

Postayla Gelen Deniz Kabuğu (Behiç Ak) Kitabının Özeti, Konusu ve Kitap Hakkında Bilgi

Kitabın Adı: Postayla Gelen Deniz Kabuğu Kitabın Yazarı:  Behiç Ak Kitap Hakkında Bilgi: Dijital dünyanın labirentlerinden çıkış mümkün mü?...