Kompanzasyon Niçin Gereklidir? Faydaları ve Yapılmadığında Zararları Nelerdir?

Kompanzasyon Niçin Gereklidir?

Üretilen elektrik enerjisinin santralden alıcılara kadar dağıtımı yapılırken, santralle tüketici arasında enerji iletiminin az kayıpla olması gerekir.

Alternatif akımda elektrik motoru, transformatör ve floresant lamba endüktif yük oluşturarak bağlı oldukları şebekeden endüktif reaktif güç çekerler.

İş yapmayan ve sadece motorda manyetik alan meydana getirmeye yarayan endüktif reaktif güç, trafolarda, havai hatlarda, şalterlerde, iletim hatlarında, kablo ve tablolarda gereksiz yere kayıplara neden olmaktadır.

Bu kayıplar yok edilirse transformatör daha fazla motoru besleyecek bir kapasiteye sahip olacak, devre açıcı kapayıcı şalterler (disjonktörler) büyük seçilmeyecek, tesiste kullanılan kablo kesiti küçülecektir.

Bu durumda az bir yatırımla fabrika ve atölyeye enerji verme imkânı elde edilecektir. Elektrik işletmesi tarafından uygulanan tarifeler yönünden de her dönem daha az reaktif güç enerji ödemesi yapılacaktır.

Görüldüğü üzere reaktif akımın santralden alıcıya kadar taşınması, büyük ekonomik kayıp görünmektedir.

Genellikle enerji dağıtım şebekelerinde gereksiz yere taşınan bu enerji, taşınan aktif enerjinin % 75 ile %100’ü arasında olduğu belirlenmiştir.

Tesiste harcanan reaktif enerjinin azaltılması amacı ile yapılan kondansatör veya senkron motor ile yapılan işleme kompanzasyon denir. Reaktif güç kompanzasyonu için senkron motor yerine daha ekonomik olan kondansatörler kullanılır.

Şebekenin reaktif güçten zarar görmemesi ve verimin düşmemesi için endüktif sistemin giriş kısmına bir kompanzasyon hesabı yapılarak kondansatör bağlanır.

Kaliteli ve ucuz elektrik enerjisi tüketimine sahip olmak ve kullanılan tüketimde enerji verimliliğini arttırmak için kompanzasyon sistemleri kullanılmaktadır.

Kompanzasyon Yapılmazsa Neler Olur?

1- Reaktif güçler kompanze edilmez ise,
2- Şebekede güç kayıplarına neden olur,
3- Üretim ve dağıtım sisteminin kapasitesini azaltır,
4- Gerilim düşmesinin, taşınan gücü sınırladığı dağıtım hatlarında, enerji taşıma kapasitesinin düşmesine sebep olur.

Kompanzasyon panosu kurmak ile yükümlü aboneler, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu kararı ile belirtilmiş sınırlar içerisinde kompanze edilmiş şekilde elektrik tüketmek zorundadırlar. Aksi halde cezai işlem yapılmaktadır.

Kompanzasyonun Faydaları :

A- Üretici Açısından;
1- İletkenler daha az akım taşıyacağından ince kesitte seçilir.
2- Aynı iletim hattından daha fazla aktif enerji iletileceğinden üretim, iletim ve dağıtım tesislerinde kapasite – verim yükselir.
3- Enerjinin üretim ve satış maliyeti azalır.
4- Alternatör ve transformatörlerin gücü daha küçük tutulur.
5- Dağıtım hatlarında kayıplar ve gerilim düşümü azalır.

B- Tüketici Açısından;
1- İletkenler daha ince kesitte seçilir.
2- Besleme transformatörü, kumanda, kontrol ve koruma elemanları daha küçük değerlerde seçilir.
3- Besleme transformatörünün ve tesisin kapasitesi ile verimi yükselir.
4- Kayıplar ve gerilim düşümü azalır.
5- Şebekeden daha az reaktif enerji çekilir.
6- Harcanan enerji azalacağından enerji ücreti de azalır.