Dirençler elektrik akımına zorluk gösteren elektronik devre elemanlarıdır. Direnç değeri yüksek olursa içinden geçen akım değeri düşük olur. Bu olay Alman bilim adamı Ohm
tarafından 1827 yılında bulunmuştur.
Direnç “R” harfi ile gösterilir, birimi ohmdur. Omega simgesi ile gösterilir (Ω).
Ohm Kanununa Göre: ( R=V/I ) Bir iletkenin
iki ucu arasına 1 voltluk bir gerilim uygulandığında, bu iletkenden 1 amperlik akım geçerse
bu iletkenin direnci 1 ohmdur.
Çeşitleri:
Sabit dirençler, ayarlı dirençler, ortam etkili dirençler ve gerilim etkili dirençler olmak üzere dört başlık altında
toplanır.
1. SABİT DİRENÇLER
Direnç değeri değişmeyen dirençlere sabit direnç denir. Hassasiyetleri yüksektir.
Sabit direnç çeşitleri:
* Telli Dirençler,
* Karbon Dirençler,
* Film Dirençler,
* Film Dirençler,
* Smd (Yüzey Montajlı) Dirençler
a) Telli Dirençler:
Telli dirençler gerek sabit direnç, gerekse de ayarlanabilen direnç olmak üzere değişik
güçlerde ve değerlerde üretilebilmektedir. Telli dirençlerde, sıcaklıkla direnç değerinin değişmemesi ve dayanıklı olması için nikel-krom, nikel-gümüş ve konstantan kullanılır. Telli
dirençler genellikle seramik gövde üzerine iki katlı olarak sarılır. Üzeri neme ve darbeye
karşı verniklidir. 10 Ω ile 100 KΩ arasında 30 W'a kadar üretilmektedir. Başlıca kullanım alanları; telekomünikasyon ve kontrol doğrultucularda kullanılır.
Tellerin çift katlı sarılmasıyla endüksiyon etkisi kaldırılabildiğinden yüksek frekans devrelerinde
tercih edilir. Küçük güçlülerde ısınmayla direnci değişmediğinden ölçü aletlerinin ayarında
etalon (örnek) direnç kullanılır. Dezavantajları; direnç telinin kopması, çok yer kaplaması
ve büyük güçlü olanlarının ısınması gibi dezavantajları vardır.
b) Karbon Dirençler: Karbon karışımı veya karbon direnç, toz hâlindeki karbon ve reçinenin ısıtılarak eritilmesi
yolu ile elde edilir. Karışımdaki karbon oranı direncin değerini belirler. Büyüklüklerine
göre ¼, ½, 1, 2, 3 W / 1Ω’dan 22 MΩ'a kadar değerlerde üretilir. Bu tür dirençlerin değer hassasiyetleri % 5-% 20 aralığındadır. Hâlen en yaygın kullanılan türdür.
c) Film Dirençler: İki tür film direnç
vardır. İnce film dirençler ve kalın film dirençler.
İnce film cam veya seramik silindirik bir çubuk
üzerine "saf karbon", "nikel - karbon", "metal - cam tozu" karışımı "metal oksit" gibi değişik
direnç sprey şeklinde püskürtülmesiyle elde edilir. Kalın film dirençler, seramik ve metal tozları karıştırılarak yapılır. Seramik ve metal
tozu karışımı bir yapıştırıcı ile hamur hâline getirildikten sonra seramik bir gövdeye şerit
hâlinde yapıştırılır ve fırında yüksek sıcaklıkta pişirilir. Yukarıda açıklanan yöntemle, hem
sabit hem de ayarlı direnç yapılmaktadır.
Film dirençler toleransı en küçük olan dirençlerdir.
Yani, istenilen değer tam tutturulabilmektedir. Bu nedenle hassas direnç gerektiren elektronik
devreler için çok önemli bir dirençtir. Ayrıca maksimum akımda bile değeri pek değişmemektedir.
d) Entegre Dirençler:
Çok sayıda direncin tek bir paket altına alınmasıyla elde edilen direnç türüdür. Bu nedenle
entegre direnç veya sıra direnç olarak adlandırılır. Paket içindeki tüm dirençler birer
ayaklarından ortak bağlıdır. Diğer ayaklar serbesttir. Bu tür dirençlerin en önemli özelliği
tüm dirençlerin aynı değere sahip olmasıdır.
e) Smd (Yüzey Montajlı) Dirençler: Yüzey montaj teknolojisi (surface mount technology-SMT) yüzey montaj elemanlarını
devre kartına doğrudan bağlamak için kullanılan teknolojidir. Delikler (through-hole
technology) yardımıyla yapılan eski monte etme yöntemlerinden farklı bir şekilde bileşenler
yüzeye monte edilir.
Yüzey montaj aygıtları (surface mount devices-SMDs) hafif, ucuz, küçüktürler ve ayrıca
devre kartı üzerinde birbirine yakın bir şekilde yerleştirilebilirler. Dirençler yüzey montaj
teknolojisine uyumlu, en çok kullanılan analog devre elemanıdır.
