PTC'li Transistörlü Isı Kontrollü Fan Çalıştırma Devresi Elektronik Şeması

Devrenin Çalışması

Isıya bağlı olarak çalışan bir devre yardımıyla fan çalıştırılarak soğutma işlemi yapılabilir.

PTC soğuk iken direnci küçüktür, ısındıkça direnç değeri artar.

PTC ‘nin soğuk olduğu ortamda PTC ‘nin iç direnci küçük olacağı için transistör iletime geçiremez transistör kesimdedir. Bu durumda fan çalışmaz.

PTC ‘nin sıcak olduğu ortamda PTC ‘nin iç direnci büyük olacağı için transistör iletime geçer. Bu durumda fan çalışır.

PTC'li Transistörlü Isı Kontrollü Alarm Devresi (Sıcakta Çalışan) Elektronik Şeması

Devrenin Çalışması

PTC soğuk iken direnci küçüktür, ısındıkça direnç değeri artar.

PTC ‘nin soğuk olduğu ortamda PTC ‘nin iç direnci küçük olacağı için R2 direnci üzerinden geçen akım Q1 transistörünü iletime geçiremez Q1 transistörü kesimdedir. Bu durumda lamba yanmaz.

PTC ‘nin sıcak olduğu ortamda PTC ‘nin iç direnci büyük olacağı için R2 direnci üzerinden geçen akım Q1 transistörünün beyz ucuna giderek Q1 transistörünü iletime geçirir ve lamba yanar.

Lamba yerine ses çıkartan bir bazır konularak da sesli ısı alarm devresi yapılabilir veya bir röle çalıştırılabilir.

NTC'li ısı alarm devresi için tıklayınız...

Termistörler PTC (Pozitif Isı Katsayılı Direnç) Nedir? Tanımı, Sembolü, Kullanım Yerleri, Sağlamlık Kontrolü

PTC (Pozitif Isı Katsayılı Termistör)

Ortamdaki ısı değişimini algılamamıza yarayan cihazlara ısı veya sıcaklık sensörleri denir. Birçok maddenin elektriksel direnci sıcaklıkla değişmektedir. Sıcaklığa karşı hassas olan maddeler kullanılarak sıcaklık kontrolü ve sıcaklık ölçümü yapılır.

Sıcaklık ile direnci değişen elektronik malzemelere; term (sıcaklık), rezistör (direnç), kelimelerinin birleşimi olan termistör denir. Termistörler genellikle yarı iletken malzemelerden imal edilmektedir.

Termistör yapımında çoğunlukla oksitlenmiş manganez, nikel, bakır veya kobaltın karışımı kullanılır.

Termistörler;

1- PTC (Pozitif Isı Katsayılı Termistör)

2- NTC (Negatif Isı Katsayılı Termistör) 

olmak üzere ikiye ayrılır.

PTC: Pozitif ısı katsayılı termistördür. Üzerindeki sıcaklık arttıkça direnci artar, sıcaklık düştükçe direnci azalır.

Kullanım Alanları

PTC’ler - 60 °C ile +150 °C arasındaki sıcaklıklar da kararlı bir şekilde çalışır. PTC'lerin 0,1 °C’ ye kadar duyarlılıkta olanları vardır. Daha çok elektrik motorlarını fazla ısınmaya karşı korumak için tasarlanan devrelerde kullanılır. Ayrıca ısı seviyesini belirli bir değer aralığında tutulması gereken tüm işlemlerde kullanılabilir.

Sağlamlık Testi

PTC’yi avometre uçlarına bağladığınızda avometrede gördüğümüz değer PTC’nin oda sıcaklığındaki direnç değeridir. Daha sonra mum, çakmak, havya veya benzeri bir araç ile ısıttığınızda direnci yükseliyor ise PTC sağlamdır. Bunun dışında bir durum gerçekleşiyor ise PTC arızalıdır.

NTC Termistör içintıklayınız...

Ortam Etkili Dirençler, Işık Etkili LDR, Isı Etkili NTC PTC Sembolleri ve Çalışması

ORTAM ETKİLİ DİRENÇLER

Ortam etkili dirençler, ışık etkili dirençler (LDR) ve ısı etkili dirençler (termistörler) olmak üzere ikiye ayrılır.

a) Işık Etkili Dirençler: 

LDR (fotodirenç, light dependent resistance), aydınlıkta az direnç, karanlıkta yüksek direnç gösteren devre elemanlarına denir. Başka bir deyişle LDR'nin üzerine düşen ışık değerine göre gösterdiği direnç değişimi ters orantılıdır. LDR'ler, CdS (kadmiyum sülfür), CdSe (kadmiyum selinür), selenyum, germanyum ve silisyum vb. gibi ışığa karşı çok duyarlı maddelerden üretilmektedir. LDR'ye gelen ışığın odaklaşmasını sağlamak için üst kısım cam ya da şeffaf plastikle kaplanmaktadır. LDR'ler çeşitli boyutlarda üretilmekte olup gövde boyutları büyüdükçe güç değeri yükselmekte ve geçirebilecekleri akım da artmaktadır.

b) Isı etkili dirençler:

Negatif katsayılı direnç (NTC-negative temperature coefficient) ve pozitif katsayılı direnç (PTC-positivie temperature coefficient) olmak üzere ikiye ayrılır.

NTC: Negatif ısı katsayılı termistörlerdir. Üzerindeki sıcaklık arttıkça direnci azalır, sıcaklık düştükçe direnci artar.

PTC: Pozitif ısı katsayılı termistördür. Üzerindeki sıcaklık arttıkça direnci artar, sıcaklık düştükçe direnci azalır.

PTC Bağlantılı Faz Koruma Rölesi Bağlanarak Bir Asenkron Motorun Çalıştırılması Devresi ve Çalışması

Devrenin Çalışması:

Motor korumasında vazgeçilmez bir eleman olan termik manyetik röle (aşırı akım rölesi) akım ayarlarının yüksek tutulması nedeniyle koruma işleminde yetersiz kalmaktadır.

Boşta çalışan ve küçük güçlü motorların kısa süreli iki faza kalması sargılarda aşırı ısınmaya neden olmaz. Bu şekilde uzun süreli çalışması hâlinde ise sargılar ısınacağından diğer koruma röleleri veya sigortalar devreyi açacağından sorun çözülür.

Fakat büyük güçlü motorlarda iki faza kalma veya bir faz geriliminin artması (veya azalması) sonucunda sargılar kısa sürede ısınır.

Bu durumda devrenin enerjisinin çok kısa sürede kesilmesi gerekir.

İşte bu olumsuz etkileri ortadan kaldırmak için PTC bağlantılı motor koruma rölesi kullanılır.

1-Motorun herhangi bir nedenle iki faza kalması,

2-Her üç faz mevcut olduğu hâlde, fazlardan birisinin geriliminin nominal gerilimin %20’nin altına düşmesi veya yükselmesi,

3-Motor sargı ısısının aşırı artması,

durumlarında çok kısa sürede (0,2 sn.) motor kontaktörünü açarak motoru devre dışı bırakır.

PTC: Pozitif ısı katsayılıdır. Isıyla değeri yükselen bir değişken dirençtir.

Devrede 2 numaralı ucu aşırı akım rölesi kapalı kontağına, aşırı akım rölesi kapalı (T1) kontağı çıkışı stop butonuna, stop butonu çıkışı start butonuna, start butonu çıkışı L1 fazına bağlanır. Start butonu uçlarında kontaktör açık kontağı bağlanarak mühürleme yapılır. 3 numaralı ucu kontaktör bobinine, kontaktör bobini çıkışı nötre bağlanır. PTC uçları devrede gösterilen ptc uçlarına bağlanır. N ucu da nötre bağlanarak bağlantı tamamlanır.

Direnç Tanımı, Çeşitleri Nelerdir? Sabit, Ayarlı, Ortam Etkili Dirençler, Trimpot, Potansiyometre, Reosta, LDR, NTC, PTC, VDR

Dirençler elektrik akımına zorluk gösteren elektronik devre elemanlarıdır. Direnç değeri yüksek olursa içinden geçen akım değeri düşük olur. Bu olay Alman bilim adamı Ohm tarafından 1827 yılında bulunmuştur.

Direnç “R” harfi ile gösterilir, birimi ohmdur. Omega simgesi ile gösterilir (Ω).

Ohm Kanununa Göre: ( R=V/I ) Bir iletkenin iki ucu arasına 1 voltluk bir gerilim uygulandığında, bu iletkenden 1 amperlik akım geçerse bu iletkenin direnci 1 ohmdur.

Çeşitleri: 

Sabit dirençler, ayarlı dirençler, ortam etkili dirençler ve gerilim etkili dirençler olmak üzere dört başlık altında toplanır.

1. SABİT DİRENÇLER

Direnç değeri değişmeyen dirençlere sabit direnç denir. Hassasiyetleri yüksektir.

Sabit direnç çeşitleri:
* Telli Dirençler,
* Karbon Dirençler,
* Film Dirençler,
* Film Dirençler,
* Smd (Yüzey Montajlı) Dirençler

a) Telli Dirençler: Telli dirençler gerek sabit direnç, gerekse de ayarlanabilen direnç olmak üzere değişik güçlerde ve değerlerde üretilebilmektedir. Telli dirençlerde, sıcaklıkla direnç değerinin değişmemesi ve dayanıklı olması için nikel-krom, nikel-gümüş ve konstantan kullanılır. Telli dirençler genellikle seramik gövde üzerine iki katlı olarak sarılır. Üzeri neme ve darbeye karşı verniklidir. 10 Ω ile 100 KΩ arasında 30 W'a kadar üretilmektedir. Başlıca kullanım alanları; telekomünikasyon ve kontrol doğrultucularda kullanılır. Tellerin çift katlı sarılmasıyla endüksiyon etkisi kaldırılabildiğinden yüksek frekans devrelerinde tercih edilir. Küçük güçlülerde ısınmayla direnci değişmediğinden ölçü aletlerinin ayarında etalon (örnek) direnç kullanılır. Dezavantajları; direnç telinin kopması, çok yer kaplaması ve büyük güçlü olanlarının ısınması gibi dezavantajları vardır.

b) Karbon Dirençler: Karbon karışımı veya karbon direnç, toz hâlindeki karbon ve reçinenin ısıtılarak eritilmesi yolu ile elde edilir. Karışımdaki karbon oranı direncin değerini belirler. Büyüklüklerine göre ¼, ½, 1, 2, 3 W / 1Ω’dan 22 MΩ'a kadar değerlerde üretilir. Bu tür dirençlerin değer hassasiyetleri % 5-% 20 aralığındadır. Hâlen en yaygın kullanılan türdür.

c) Film Dirençler: İki tür film direnç vardır. İnce film dirençler ve kalın film dirençler. İnce film cam veya seramik silindirik bir çubuk üzerine "saf karbon", "nikel - karbon", "metal - cam tozu" karışımı "metal oksit" gibi değişik direnç sprey şeklinde püskürtülmesiyle elde edilir. Kalın film dirençler, seramik ve metal tozları karıştırılarak yapılır. Seramik ve metal tozu karışımı bir yapıştırıcı ile hamur hâline getirildikten sonra seramik bir gövdeye şerit hâlinde yapıştırılır ve fırında yüksek sıcaklıkta pişirilir. Yukarıda açıklanan yöntemle, hem sabit hem de ayarlı direnç yapılmaktadır. Film dirençler toleransı en küçük olan dirençlerdir. Yani, istenilen değer tam tutturulabilmektedir. Bu nedenle hassas direnç gerektiren elektronik devreler için çok önemli bir dirençtir. Ayrıca maksimum akımda bile değeri pek değişmemektedir. 

d) Entegre Dirençler: Çok sayıda direncin tek bir paket altına alınmasıyla elde edilen direnç türüdür. Bu nedenle entegre direnç veya sıra direnç olarak adlandırılır. Paket içindeki tüm dirençler birer ayaklarından ortak bağlıdır. Diğer ayaklar serbesttir. Bu tür dirençlerin en önemli özelliği tüm dirençlerin aynı değere sahip olmasıdır.

e) Smd (Yüzey Montajlı) Dirençler: Yüzey montaj teknolojisi (surface mount technology-SMT) yüzey montaj elemanlarını devre kartına doğrudan bağlamak için kullanılan teknolojidir. Delikler (through-hole technology) yardımıyla yapılan eski monte etme yöntemlerinden farklı bir şekilde bileşenler yüzeye monte edilir. Yüzey montaj aygıtları (surface mount devices-SMDs) hafif, ucuz, küçüktürler ve ayrıca devre kartı üzerinde birbirine yakın bir şekilde yerleştirilebilirler. Dirençler yüzey montaj teknolojisine uyumlu, en çok kullanılan analog devre elemanıdır.

2. AYARLI DİRENÇLER Trimpotlar, Potansiyometreler, Reoostalar için tıklayınız

3- ORTAM ETKİLİ DİRENÇLER Işık Etkili LDR, Isı Etkili NTC ve PTC için tıklayınız

4. GERİLİM ETKİLİ DİRENÇLER (VDR - Varistörler) için tıklayınız