Transistörlü Tek Buton İle Açma Kapama Devresi

Devrenin Çalışması :

Devrede bulunan butona basıldığında LED yanar ve tekrar butona basıldığında LED söner. Açma kapama işlemi bir buton ve transistörlü birdevre ile gerçekleştirilmiş olur.

Malzeme Listesi : 

2 tane BC338 transistör
3 tane 1Kohm direnç
2 tane 10Kohm direnç
1 tane 100Kohm direnç
1 tane 470nF kondansatör
1 tane 100nF kondansatör
1 tane Buton
1 tane LED

BC557 Transistörün Bacak Bağlantıları, Sembolü, Katalog Bilgileri ve Teknik Özellikleri Nelerdir?

BC557 Transistörün Bacak Bağlantıları :

BC557 transistörün düz kısmında yazısını okuyabilecek şekilde bacakları aşağı bakar tuttuğunuzda, soldaki ucu kollektör, ortadaki ucu beyz, sağdaki ucu emiterdir. Yukarıdaki şekilde 1 nolu uç kollektör, 2 nolu uç beyz, 3 nolu uç emiterdir.

BC557 Transistörün Katalog Bilgileri ve Teknik Özellikleri :

BC557 ; PNP tipi bir transistördür.

Beyz-Kollektör arası maksimum voltaj : 50V

Emitör-Kollektör arası maksimum voltaj : 45V

Maksimum kollektör akımı (IC(max)): 100mA

Maksimum güç tüketimi: 500mW

IC=10mA için 90mV

IC=100mA için 0.25V

hFE (ßDC): 110 - 800 arası

BC547 Transistörün Bacak Bağlantıları, Katalog Bilgileri ve Teknik Özellikleri, Muadili, Karşılığı Nelerdir?

BC547 Transistörün Bacak Bağlantıları :

BC547 transistörün düz kısmında yazısını okuyabilecek şekilde bacakları aşağı bakar tuttuğunuzda, soldaki ucu kollektör, ortadaki ucu beyz, sağdaki ucu emiterdir. Yukarıdaki şekilde 1 nolu uç emiter, 2 nolu uç beyz, 3 nolu uç kollektör uçlarıdır.

BC238 Transistörün Katalog Bilgileri ve Teknik Özellikleri :

BC238 ; NPN tipi bir transistördür.

Kollektör-Emitör arası maksimum voltaj (VCE(max)): 45V

Maksimum kollektör akımı (IC(max)): 100mA

Kollektördeki maksimum güç tüketimi (VCEIC): 500mW

Kollektör-Emitör arası doyum voltajı (VCE(sat)):

IC=10mA için 90mV

IC=100mA için 0.2V

hFE(ßDC):

BC547A için 110 ile 220 arası

BC547B için 200 ile 450 arası

BC547C için 420 ile 800 arası

BC547 Muadili, Karşılığı :

BC107(3) , BC171(7) , BC182(7) , BC207(8) , BC237(7) , BC382(7) , BC582(7)

2N3055 Transistörün Bacak Bağlantıları, Katalog Bilgileri ve Teknik Özellikleri Nelerdir?

2N3055 Transistörün Bacak Bağlantıları :

2N3055 transistörün 2 ucu gözükür. 2N3055 transistörü şekildeki gibi uçları aşağı doğru tuttuğumuzda soldaki ucu beyz, sağdaki ucu emiterdir. 2N3055 transistörün kollektör ucu ise gövdesidir. Yukarıdaki şekilde 1 nolu uç beyz, 2 nolu uç emiter ve gözde ise kollektördür..

2N3055 Transistörün Katalog Bilgileri ve Teknik Özellikleri :

2N3055 ; NPN tipi bir güç transistörüdür.

Kollektör Emiter arası maksimum gerilim değeri 60 volt'tur.

Kollektör Beyz arası maksimum gerilim değeri 100 volt'tur.

Emiter Beyz arası maksimum gerilim değeri 7 volt'tur.

Kollektör Emiter arasndan maksimum 15 amper akım geçebilir.

2N3055 transistörün hfe akım kazancı minimum 15, maksimum 120 dir.

2N3055 toplam güç değeri P=115 watt dır.

2N3055 NPN transistör, TO3 kılıfına sahiptir.

Güçlü ve fazla akım çeken bir transistör olduğu için 2N3055 soğutucu ile beraber kullanılmalıdır. Kollektör ucu gövdesi olduğu için 2N3055 kullanım sırasında kısa devre meydana getirmemek için metal bir gövdeye monte edilecek ise iyi yalıtım yapılmalıdır.

BC238 Transistörün Bacak Bağlantıları, Katalog Bilgileri ve Teknik Özellikleri,Muadili, Karşılığı Nelerdir?

BC238 Transistörün Bacak Bağlantıları :

BC238 transistörün düz kısmında yazısını okuyabilecek şekilde bacakları aşağı bakar tuttuğunuzda, soldaki ucu kollektör, ortadaki ucu beyz, sağdaki ucu emiterdir. Yukarıdaki şekilde 1 nolu uç kollektör, 2 nolu uç beyz, 3 nolu uç emiterdir.
BC238 Transistörün Katalog Bilgileri ve Teknik Özellikleri :

BC238 ; NPN tipi bir transistördür.

Kollektör Emiter arası maksimum gerilim değeri 30 volt'tur.

Kollektör Beyz arası maksimum gerilim değeri 25 volt'tur.

Emiter Beyz arası maksimum gerilim değeri 5 volt'tur.

Kollektör Emiter arasndan maksimum 100 miliamper=0,1 amper akım geçebilir.

BC238 transistörün hfe  akım kazancı 110 dur.

BC238 NPN transistör, TO92 kılıfına sahiptir.

BC238 Transistör Muadili, Karşılığı : 

BC108(3) , BC172(7) , BC208(8) , BC238(7) , BC383(7) , BC548(7) , BC583(7)

BC237 Transistörün Bacak Bağlantıları, Katalog Bilgileri ve Teknik Özellikleri,Muadili, Karşılığı Nelerdir?

BC237 Transistörün Bacak Bağlantıları :

BC237 transistörün düz kısmında yazısını okuyabilecek şekilde bacakları aşağı bakar tuttuğunuzda, soldaki ucu kollektör, ortadaki ucu beyz, sağdaki ucu emiterdir.
BC237 Transistörün Katalog Bilgileri ve Teknik Özellikleri :

BC237 ; NPN tipi bir transistördür.

Kollektör Emiter arası maksimum gerilim değeri 45 volt'tur.

Kollektör Beyz arası maksimum gerilim değeri 50 volt'tur.

Emiter Beyz arası maksimum gerilim değeri 6 volt'tur.

Kollektör Emiter arasndan maksimum 100 miliamper=0,1 amper akım geçebilir.

BC237 transistörün hfe  akım kazancı 110 dur.

BC237 NPN transistör, TO92 kılıfına sahiptir.

BC237 Transistör Muadili, Karşılığı : 

BC107(3) , BC171(7) , BC207(8) , BC237(7) , BC382(7) , BC547(7) , BC582(7)

 

Transistörlü 12v Zaman Gecikmeli Çalışan Turn On Elektronik Devre Şeması

Devrenin Tanımı

Normalde devre çalışmaktadır. Buton basıldığında devrenin çalışmasını durduran, butondan elimizi çektikten bir süre sonra devrenin tekrar çalışmasını sağlayan devreye turn-on devresi denir.

Devrenin Çalışması

Devrede butona basılı iken kondansatör kısa devredir ve transistörün beyz ucu şaseye bağlı olduğundan transistör kesime gider. Rölenin çalışması durur ve led söner. 

Butondan elimizi çektiğimizde beyz ucu şaseden kurtulur. Kondansatör boş olduğundan transistör kesimde kalmaya devam eder. Bir süre sonra kondansatör üzerindeki gerilim transistörü iletime sokacak seviyeye geldiğinde transistör iletime geçer. Röle çalışmaya başlar ve lamba yanar.

Transistörlü 12v Zaman Gecikmeli Duran Turn Off Elektronik Devre Şeması için tıklayınız...

Transistörlü 12v Zaman Gecikmeli Duran Turn Off Elektronik Devre Şeması

Devrenin Tanımı

Butona basıldığında çalışan ve butondan elimizi çektikten bir süre sonra çalışmasını durduran devreye turn-off devresi denir.

Apartmanlarda kullanılan merdiven otomatiği zaman gecikmeli duran turn off bir devredir.

Devrenin Çalışması

Devrede butona basıldığında kondansatör ve T1 transistörünün Beyz - Emiter uçları kısa devre olduğu için T1 transistörü kesime gider. 

T2 transistörünün beyz ucu R2 ve R3 dirençleri üzerinden gerekli akımı alır. T2 transistörü iletime geçer. Böylece röle çalışır ve lamba yanar. 

Butondan elimizi  çektiğimizde kısa devre kalktığı için kondansatör R1 direnci üzerinden şarj olmaya başlar.

Kondansatör üzerindeki gerilim değeri bir süre sonra 0,8 volt olduğunda T1 transistörü iletime geçer.

Bu durumda T2 transistörünün beyz ucu R3 direnci ve T1 transistörünün Kollektör-Emiter uçları üzerinden şaseye bağlanır. T2 transistörü kesime gider. 

T2 transistörü kesime gidince rölenin çalışması durur ve lamba söner.

Süreyi ayarlamak için Potansiyometre ile ayar yapılır. Kondansatörün kapasitesi değiştirilerek de süre ayarı yapılabilir.

Transistörlü 12v Zaman Gecikmeli Çalışan Turn On Elektronik Devre Şeması için tıklayınız...

PTC'li Transistörlü Isı Kontrollü Fan Çalıştırma Devresi Elektronik Şeması

Devrenin Çalışması

Isıya bağlı olarak çalışan bir devre yardımıyla fan çalıştırılarak soğutma işlemi yapılabilir.

PTC soğuk iken direnci küçüktür, ısındıkça direnç değeri artar.

PTC ‘nin soğuk olduğu ortamda PTC ‘nin iç direnci küçük olacağı için transistör iletime geçiremez transistör kesimdedir. Bu durumda fan çalışmaz.

PTC ‘nin sıcak olduğu ortamda PTC ‘nin iç direnci büyük olacağı için transistör iletime geçer. Bu durumda fan çalışır.

PTC'li Transistörlü Isı Kontrollü Alarm Devresi (Sıcakta Çalışan) Elektronik Şeması

Devrenin Çalışması

PTC soğuk iken direnci küçüktür, ısındıkça direnç değeri artar.

PTC ‘nin soğuk olduğu ortamda PTC ‘nin iç direnci küçük olacağı için R2 direnci üzerinden geçen akım Q1 transistörünü iletime geçiremez Q1 transistörü kesimdedir. Bu durumda lamba yanmaz.

PTC ‘nin sıcak olduğu ortamda PTC ‘nin iç direnci büyük olacağı için R2 direnci üzerinden geçen akım Q1 transistörünün beyz ucuna giderek Q1 transistörünü iletime geçirir ve lamba yanar.

Lamba yerine ses çıkartan bir bazır konularak da sesli ısı alarm devresi yapılabilir veya bir röle çalıştırılabilir.

NTC'li ısı alarm devresi için tıklayınız...

LDR'li Transistörlü Karanlıkta Çalışan Işık Alarm Devresi Elektronik Şeması

Malzeme Listesi

1- 2 adet BC237 / BC238 transistör
2- 1 adet 12V Lamba
3- 1 adet 330Ω direnç
4- 2 adet 680Ω direnç
5- 1 adet 2.2kΩ direnç
6- 1 adet LDR

LDR karanlıkta iken direnci büyüktür, aydınlıkta direnç değeri azalır.

LDR aydınlıkta iken LDR ‘nin iç direnci küçük olacağı için beyz ucuna gelen akım Q1 transistörünü iletime geçirir. Bu durumda Q2 transistörüiletime geçemez, kesimdedir  ve lamba yanmaz.

LDR karanlıkta iken LDR ‘nin iç direnci büyük olacağı için beyz ucuna gelen akım Q1 transistörünü iletime geçiremez Q1 transistörü kesimdedir. Bu durumda Q2 transistörünün beyz ucuna gelen akım Q2 transistörünü iletime geçirir ve lamba yanar.

Lamba yerine ses çıkartan bir bazır konularak da sesli ısı alarm devresi yapılabilir veya bir röle çalıştırılabilir.

NTC'li Transistörlü Isı Kontrollü Alarm Devresi (Sıcakta Çalışan) Elektronik Şeması

Malzeme Listesi
1- 2 adet BC238 transistör
2- 1 adet 12V lamba
3- 1 adet NTC (10k)
4- 1 adet 330Ωdirenç
5- 2 adet 680Ω direnç
6- 1 adet 68kΩ direnç

Devrenin Çalışması

NTC soğuk iken direnci büyüktür, ısındıkça direnç değeri azalır.

NTC ‘nin soğuk olduğu ortamda NTC ‘nin iç direnci yüksek olacağı için R1 ve R2 dirençleri üzerinden geçen akım TR1 transistörünün beyz ucuna giderek TR1 transistörünü iletime geçirir. Bu durumda TR2 transistörü kesimdedir ve lamba yanmaz.

NTC ‘nin sıcak olduğu ortamda NTC ‘nin iç direnci küçük olacağı için R1 ve R2 dirençleri üzerinden geçen akım TR1 transistörünü iletime geçiremez TR1 transistörü kesimdedir. Bu durumda TR2 transistörünün beyz ucuna R3 ve R4 dirençleri üzerinden geçen akım TR2 transistörünü iletime geçirir ve lamba yanar.

Lamba yerine ses çıkartan bir bazır konularak da sesli ısı alarm devresi yapılabilir veya bir röle çalıştırılabilir.

PTC'li ısı alarm devresi için tıklayınız...

Transistörlerin Üzerindeki Harflerin ve Rakamların Okunması Nasıl Yapılır?

Transistörlerin Üzerindeki Harflerin ve Rakamların Okunması

Transistörlerin kodlanmasında birtakım harf ve rakamlar kullanılmaktadır.

AC187, BF245, 2N3055, 2SC2345, MPSA13 vb. gibi birçok transistör sayabiliriz.

Kodlamada kullanılan bu harf ve rakamlar rastgele değil, uluslararası standartlara göredir ve anlamlıdır. Günümüzde kabul edilen ve kullanılan başlıca 4 tip standart kodlama vardır. Birçok üretici firma bu kodlamalara uyarak transistör üretimi yapar ve tüketime sunar. Yaygın olarak kullanılan standart kodlamalar aşağıda verilmiştir:

Avrupa Pro-electron Standardı (Pro-electron)
Amerikan Jedec Standardı (EIA-jedec)
Japon (JIS)
Firma Standartları

Avrupa Standardı (Pro-Electron Standardı)

Avrupa ülkelerinde bulunan transistör üreticilerinin genellikle kullandıkları bir kodlama türüdür. Bu kodlama türünde üreticiler transistörleri; AC187, AD147, BC237, BU240, BDX245 ve benzeri şekilde kodlar. Kodlamada genel kural, önce iki veya üç harf sonra rakamlar gelir. Kullanılan her bir harf anlamlıdır ve anlamları aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

İlk harf: Avrupa (Pro Electron) standardına göre kodlamada kullanılan ilk harf, transistörün yapım malzemesini belirtmektedir. 

Germanyumdan yapılan transistörlerde kodlama A harfi ile başlar. Örneğin AC121, AD161, AF254 vb. kodlanan transistörler germanyumdan yapılmıştır. 

Silisyumdan yapılan transistörlerde ise kodlama B harfi ile başlar. BC121, BD161, BF254 vb. kodlanan transistörler silisyumdan yapılmıştır.

İkinci harf: Transistörlerin kodlanmasında kullanılan ikinci harf Avrupa Standardına göre, transistörün kullanım alanlarını belirtir. Örnek kodlamalar aşağıda verilmiştir.

AC: Avrupa (Pro Electron) Standardına göre, düşük güçlü alçak frekans transistörüdür. Germanyumdan yapılmıştır. AC121, AC187, AC188, AC547 gibi.

BC: Avrupa (Pro Electron) Standardına göre, düşük güçlü alçak frekans transistörüdür ve silisyumdan yapılmıştır. BC107, BC547 gibi.

Üçüncü harf: Avrupa (Pro Electron) standardında bazı transistörlerin kodlanmasında üçüncü bir harf kullanılır. Üçüncü harf, ilk iki harfte belirtilen özellikler aynı kalmak koşuluyla o transistörün endüstriyel amaçla özel yapıldığını belirtir. BCW245, BCX56, BFX47, BFR43, BDY108, BCZ109, BUT11A, BUZ22 gibi.

Amerikan (Jedec) Standardı

Amerikan yapımı transistörler 2N ifadesi ile başlayan kodlar ile isimlendirilmişlerdir.

Bu kodlarda;

Birinci rakam : Elemanın cinsini gösterir.

Birinci harf : Transistörün yapım malzemesini belirtir.

Son rakamlar : Tipini ve kullanma yerini gösterir.

Örneğin 2N3055’teki 2 rakamı transistör olduğunu, N harfi transistörün silisyumdan yapıldığını ve 3055 imalat seri numaralarını belirtir.

Japon Standardı

Japon yapımı transistörler 2S ifadesi ile başlayan kodlar ile isimlendirilmişlerdir. Bu kodlarda;

Birinci rakam : Elemanın cinsini gösterir.

Birinci harf : Transistörün yapım malzemesini belirtir.

İkinci harf : Tipini ve kullanma yerini gösterir.

Örneğin 2SC1384’de 2 rakamı elamanın transistör olduğunu, S harfi transistorün silisyumdan yapıldığını, C harfi NPN tipi yüksek frekans transistörü olduğunu ve 1384 imalat seri numaralarını belirtir.

Transistörlerin Çalışma Kararlılığını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Transistörlerin Çalışma Kararlılığını Etkileyen Faktörler

Bir transistöre kararlı bir çalışma yaptırabilmek için öncelikle karakteristik değerlerine uygun bir devre düzeni kurmak gerekir. Bunu için de katalog değerlerine ve karakteristik eğrilerinde verilen bilgilere uyulmalıdır.

Sıcaklık

Aşırı ısınan transistörün çalışma dengesi bozulur, gücü düşer. Daha da çok ısınırsa yanar. Isınan transistörlerde elektron sayısı anormal artacaktır. Bu artış nedeniylede belirli giriş değerleri için alınması gereken çıkış değerleri değişir. Bu da kararlı çalışmayı önler.

Daha çok ısınma hâlinde ise kristal yapı bozulur. Bu durumda transistörün yanmasına neden olur. Isınma transistörün kendi çalışmasından kaynaklandığı gibi sıcak bir ortamda bulunmasından dolayı da olabilir.

Frekans

Her transistör, her frekansta çalışmaz. Bu konuda yine katalog bilgilere bakmak gerekir. Örneğin: NPN transistörler, PNP transistörlere göre yüksek frekanslarda çalışmaya daha uygundur. Nedeni de NPN transistörlerde elektrik yükü taşıyıcıları elektronlardır. PNP transistörlerde ise taşıyıcılar pozitif elektrik yükleridir. 

Elektronlar, pozitif elektrik yüklerine göre çok daha hızlı ve serbest hareket edebildiklerinden yüksek frekanslar için NPN transistörler daha uygundur.

Limitsel karakteristik değerleri

Her transistörün ayrı çalışma değerleri vardır. Bu çalışma değerlerinden bazılarının kesinlikle aşılmaması gerekir. Bunlara, "limitsel karakteristik" denir.

Limitsel karakteristik değerleri şöyle sıralanır:

Maksimum kollektör gerilimi
Maksimum kollektör akımı
Maksimum dayanma gücü
Maksimum kollektör
Beyz jonksiyon sıcaklığı
Maksimum çalışma (kesim) frekansı

Limitsel değerler gerek birbirlerine, gerekse de giriş değerlerine bağlıdır. Yukarıda sıralanan maksimum değerlerin ne olmasının gerektiği transistör kataloglarından ve karakteristik eğrilerinden saptanır.

Polarma yönü

Polarma gerilimini uygularken ters polarma bağlantısı yapmamaya özellikle dikkat edilmelidir. Böyle bir durumda, transistör çalışmayacağı gibi normalden fazla uygulanacak olan ters polarma gerilimleri jonksiyon diyotlarının delinmesine yani kristal yapının bozulmasına neden olacaktır.

Aşırı toz ve kirlenme

Transistörlerin toza karşı ve özelliklede metalik işlemlerin yapıldığı ortamlarda çok iyi korunması gerekir. Aşırı toz ve kirlenme elektrotlar arası yalıtkanlığı zayıflatacağından kaçak akımların artmasına neden olacaktır. Bu da transistörün kararlı çalışmasını engelleyecektir. Eğer metal ve karbon (kömür) tozlarıyla karışık bir tozlanma varsa transistör elektrotlarının kısa devre olma ihtimalide mevcuttur.

Tozlu ortamda çalıştırılması zorunlu olan transistörlerin ve bütün elektronik devrelerin toza karşı iyi korunmaları gerekir. Zaman zaman devrenin enerjisi kesilerek yumuşak bir fırça ile aspiratör tozları temizlenmelidir. Tozlardan arındırma işlemi, elektrik süpürgesiyle kesinlikle yapılmamalıdır. Zira yapışkan tozlar daha da çok yapışarak kirliliği artırır, buradan kalkan tozlar diğer cihaz ve devrelere konarak başka devrelerin de tozlanmasına neden olur.

Nem

Transistörler ve bütün elektronik devreler, neme karşı çok iyi korunmalıdır. Gerek su buharı, gerekse de bazı yağ ve boya buharları, elektrotlar arasında kısa devre yapabileceği gibi tozların da yapışıp yoğunlaşmasına neden olur, cihazların kararlı çalışmasını engeller.

Sarsıntı

Sarsıntılı ortamda kullanılan cihazlarda, daima bağlantıların kopması ihtimali vardır. Aşırı sarsıntı, iç gerilmeleri artıracağından kristal yapının bozulması da mümkündür. Sarsıntılı ortamlarda çalıştırılacak cihazlara üreticiler tarafından özel sarsıntı testi uygulanır. Bu gibi çalıştırmalarda, üreticisinden sarsıntı testleri hakkında bilgi almak gerekir.

Elektriksel ve magnetik alan etkisi

Gerek elektriksel alan gerekse de magnetik alan serbest elektronların artmasına ve onların yönlerinin sapmasına neden olur. Bu da kararlı çalışmayı önler. Bu gibi ortamlarda kullanılacak cihazlar faraday kafesiyle ve anti magnetik koruyucularla korunmalıdır.

Işın etkisi

Röntgen ışınları, lazer ve benzeri çok yüksek frekanslı ışınlar kararlı çalışmayı etkiler. Bu gibi yerlerde kullanılacak cihazlar özel koruma altına alınmalıdır.

Kötü lehim (soğuk lehim)

Transistörün ve bütün elektronik devre elemanlarının çok ustaca lehimlenmesi gerekir. Soğuk lehim, dışarıdan bakıldığında cihazı lehimliymiş gibi gösterir. Soğuk lehim, elektriksel iletimin iyi olmamasına neden olacağından bütün bir sistemin kararlı çalışmasını engelleyecektir. Bu tür arızaların bulunması da çok zordur. Ayrıca aşırı ısıtılarak lehim yapılması da devre elemanlarını bozar. Belirli bir lehim pratiği olmayanların transistör ve benzeri elektronik devre elemanlarının lehimini yapmaması gerekir.

Transistörün Sembolü, Yapısı ve Çalışma Prensibi Nasıldır?

Transistör imalatında kullanılan yarı iletkenler, birbirlerine yüzey birleşimli olarak üretilmektedir. Bu nedenle “bipolar jonksiyon transistör” olarak adlandırılır.

Bipolar transistörler de PNP ve NPN olarak iki tiptir. 

PNP tipinde base (beyz) negatif emiter ve kollektör pozitif kristal yapısındadır. 

NPN tipinde ise base pozitif, emiter ve kollektör negatif kristal yapısındadır. 

İletimde olması için base, emittere göre daha pozitif olmalıdır. Buradaki gerilim farkı 0.7 (silisyum) - 0.3 (germanyum) volt veya daha fazla olmalıdır.

PNP ve NPN Tipi Transistörlerin Yapısı

BJT transistörler P ve N tipi malzeme kullanılarak üretilir. Transistörler NPN ve PNP olmak üzere iki temel yapıda üretilir. 

NPN tipi transistörde 2 adet N tipi yarı iletken madde arasına 1 adet P tipi yarı iletken madde konur. 

PNP tipi transistor de ise 2 adet P tipi yarı iletken madde arasına 1 adet N tipi yarı iletken madde konur. 

Dolayısıyla transistör 3 adet katmana veya terminale sahiptir. Transistörün her bir terminaline işlevlerinden ötürü; emiter (emitter), beyz (base) ve kolektör (collector) adları verilir. Bu terminaller; genelde E, B ve C harfleri ile sembolize edilir.

Emetör bölgesi (Yayıcı): Akım taşıyıcıların harekete başladığı bölge

Beyz bölgesi (Taban): Transistörün çalışmasını etkileyen bölge

Kollektör bölgesi (Toplayıcı): Akım taşıyıcıların toplandığı bölge

Bu bölgelere irtibatlandırılan bağlantı iletkenleri de elektrot, ayak veya bağlantı ucu olarak tanımlanır.

Transistörün Çalışması

Transistörün beyz ucuna küçük bir akım uygulandığı zaman emiter ve kollektör uçları arasında akım geçişi olur. Beyz ucuna akım uygulanmazsa emiter kollektör arasından akım geçişi olmaz. Böylece transistör bir anahtarlama elemanı olarak kullanılır. Kollektörden geçen akım miktarı transistörün beyz ucuna uygulanan akım ile orantılıdır. Böylece transistör yükseltici olarak kullanılır. Transistörün kollektör ucundan geçen akım beyz ucuna uygulanan akımın β(Beta) akım kazancı kadar katıdır. IC = IB . β

Yukarıda şekilde görüldüğü gibi taransistör bir musluğa benzetilirse; 

Musluğun vanası beyz ucu gibi düşünülebilir. Akan suyu açıp kapatır ve miktarını ayarlar. Suyun musluğa geldiği yer kollektör ucu, suyun musluktan aktığı yer emiter ucu temsil eder.

Akım Kazancı β(Beta)

Kollektör akımının beyakımına oranı β(Beta)’yı verir. β aynı zamanda transistörün akım kazancı olarak da isimlendirilir. Katologlarda genelikle h FE olarak sembolize edilir, birimi yoktur. Akım kazancı 20-200 arasında değişir. 

β = hFE = IC /IB

IC = IB . β

Transistörün Bulunuşu ve Tarihsel Gelişimi Nasıl Olmuştur?

Yirminci yüzyılın en önemli buluşlarından biri olarak kabul edilen ve elektronik devrelerin can damarı olan transistörler, 1947 yılında icat edildi. Dünyanın en büyük telefon şirketi olan Bell kuruluşlarının araştırma laboratuvarlarında, Willian Shockley başkanlığında John Bardeen ve Walter Brattain’den oluşan ekip, teknolojide yepyeni bir çığır açan bu buluşlarından dolayı, 1956 yılında Nobel Ödülü’nü paylaştı.

Bardeen ve Brattain, radyo ve telefon sinyallerinin alınmasında, güçlendirilmesinde ve yansıtılmasında kullanılan termiyonik kapaklara karşı bir seçenek bulmak için uğraşıyorlardı. Çabuk kırılabilen ve pahalıya mal olan bu lambaların ısınması için belirli bir sürenin geçmesi gerekiyordu. Ayrıca bir hayli de elektrik tüketiyordu.

Ekip ilk transistörü, ince bir germanyum tabakasından yaptı. 1947 Noel’inden iki gün önce bu transistör bir radyo devresine takıldı ve Brattain, defterine şu satırları yazdı : "Bu devre gerçekten işe yarıyor. Çünkü ses düzeyinde hissedilir bir yükselme sağlandı."

Transistör, tıpkı lamba gibi, ses sinyalini güçlendiriyordu. Ama hem boyut olarak çok daha küçüktü hem de daha az enerjiye ihtiyaç duyuyordu.

Önceleri küçücük bir aygıtın o koca lambaların yerini alabileceğine pek az kimse inandı. Ama Shockley ve ekibi, dört yıl içinde büyük gelişmeler sağladı. 

1952 yılında transistör orijinal boyutunun onda birine indirildi ve çok daha güçlendi. 

1957’de yılda 30 milyon transistör üretilebilecek aşamaya gelindi. Bu alanda gelişmeler yine de sürdürüldü.

Bilim adamları, germanyum tabakası yerine, çok daha büyük sıcaklıklara dayanabilen silisyum kullanmaya başladılar. 

Akımı saniyenin 100 milyonda biri kadar kısa bir zamanda iletebilen transistörler imal edildi. Bunların sayesinde cep tipi hesap makineleri, dijital saatler yapıldı. Radyo ve TV alıcılarındaki lambaların yerini de transistörler aldı. 

Eğer bu küçük harika aygıtlar olmasaydı, uydu haberleşmeleri, uzay araçları ve ayın insan tarafından fethi de mümkün olmayacaktı.

Analog ve Dijital Ölçü Aletleriyle AVOmetre İle Transistörün Uçlarının Bulunması

Analog ve Dijital Ölçü Aletleriyle Transistörün Uçlarının Bulunması

Analog ölçü aleti X1 kademesine veya dijital ölçü aleti diyot kademesine alınır. 

Proplardan biri herhangi bir ayakta sabit tutulurken diğer prop ayrı ayrı boştaki diğer ayağa değdirilir. 

Değer gösterdiği andaki sabit uç beyzdir. 

Yüksek değer okunan uç emiter  ve az değer okunan ayak ise kolektördür. 

Kollektör  emiter arasında ise ölçü aleti açık devre göstermektedir ibre hiç sapmamalı ya da sonsuz değer göstermelidir.

Ölçü Aleti (Avometre) İle Transistörün Uçlarının Bulunması

Ölçü aleti diyot ölçme kademesine alınır bu kademe yok ise ohm ölçme kademesine alınabilir. 

Transistörün emiter, beyz ve kollektör uçlarında ölçümler yapılır. 

Toplam 6 adet ölçüm sonucunda transistörün beyz-emiter ve beyz-kollektör uçları arasında ölçü aletinin doğru polarma bağlandığı ölçümlerde değer okunur. 

Ölçü aletinin değer gösterdiği iki ölçümde ortak olan uç beyz ucudur. 

Ölçülen değer diğerinden biraz daha büyük olan ölçümdeki diğer uç emiter olur. 

Geriye kalan ve ölçüm değeri daha düşük olan olan diğer uç kollektör ucu olur.

Ölçü Aleti (Avometre) İle Transistörün Sağlamlık Kontrolü Nasıl Yapılır?

Tranasistörün sağlamlık kontrolü yapılırken içinde şekilde görüldüğü gibi birbirine ters bağlı iki diyot varmış gibi düşünülebilir. 

Ölçü aleti diyot ölçme kademesine alınır bu kademe yok ise ohm ölçme kademesine alınabilir. 

Transistörün emiter, beyz ve kollektör uçlarında ölçümler yapılır. 

Toplam 6 adet ölçüm sonucunda transistörün beyz-emiter ve beyz-kollektör uçları arasında ölçü aletinin doğru polarma bağlandığı ölçümlerde değer okunur. 

Diğer dört ölçümde değer okunmaz. 

Bu durumda transistör sağlamdır. 

Aksi ölçüm sonuçlarında transistör bozuktur.