LDR'li Işık Kontrollü Kuadrak veya Triyak İle 220v Karanlıkta Çalışan Lamba Devresi

LDR'ye ışık geldiğinde direnç değeri düşük olur. Kondansatör uçlarında diyak’ı iletime götürecek 30 voltluk gerilim oluşmadığı için diyak triyak’ı tetikleyemez ve lamba yanmaz.

LDR üzerine düşen ışığı engellediğimizde veya karanlıkta LDR’nin direnci yükselir. Kondansatörünün uçlarındaki gerilim, diyak’ı iletime geçirmeye yeter. Diyak triyak’ı tetikler ve lamba yanar.

Devredeki potansiyometre ayarlanarak triyak’ın tetikleme açısı değiştirilerek lambanın parlaklığı değiştirilebilir.

Triyaklı Dimmer Lamba Karatma Elektronik Devresi Şeması

Triyak ile yapılan lâmba karartma (Dimmer) devresi lambanın parlaklığını kontrol eder.

Alternatif akımın pozitif ve negatif palslerinin etkin değerinin değiştirilmesiyle kontrol işlemi yapılır.

Potansiyometre ayarlanarak lambanın parlaklığı azaltılır veya çoğaltılır. 

Potansiyometrenin en küçük direnç değerinde lamba parlak yanar, en büyük direnç değerinde lamba söner.

Potansiyometrenin değeri minimum iken kondansatör şarj olur. Kondansatör uçlarındaki gerilim, diyak ateşleme gerilimi değerine ulaştığı zaman diyak iletken olur ve kondansatör diyak üzerinden deşarj olur. Dolayısıyla triyak tetiklenerek lambanın en parlak şekilde yanması sağlanır. Potansiyometrenin değeri maksimum iken kondansatörün şarj olma süresi uzar. Dolayısıyla triyak tetiklenmediğinden lamba sönüktür.

Devrede yük olarak lambadan başka, motor vb. devre elemanları kullanılabilir. 

Triyak üzerinden geçen akım, tetikleme gerilimine bağlıdır.

Kuadrakın Sembolü, Yapısı, Çalışma Prensibi ve Özellikleri Nasıldır?

Yapısı ve Çalışması

Kuadrak, bir triyak ile bir diyak’ın tek bir yapı içinde beraber olarak üretilmesiyle meydana getirilmiştir. Triyak’ı tetikleyici eleman olarak genellikle diyak kullanıldığı için bu iki eleman yerine tek eleman olarak Kuadrak tasarlanmıştır. Triyak’ın kullanıldığı bütün devrelerde diyak kullanmadan tek eleman olarak Kuadrak kullanmak mümkündür.

Kuadrak’ın Özellikleri

Kuadrak triyak’ın kullanıldığı devre tasarımlarında uygulama kolaylığı ve sadelik sağlar. Bunun dışında kuadrak’ın soğutucuyla soğutulması işleminde diyak’ın da soğuması sağlanmış olur. Böylece lehimleme işleminden ve olası eklem sorunlarından uzaklaşılmış olunur.

Ölçü Aleti, AVOmetre İle Triyakın Sağlamlık Kontrolü Nasıl Yapılır?

Triyakın AVOmetre ile Sağlamlık Kontrolü 

AVOmetrenin direnç konumunda yapılan ölçümlerde A1– G arası her iki yönde de düşük direnç ölçülmelidir. 

A2 – G arası yapılan her iki yönlü ölçümde yüksek direnç ölçülmelidir.

A1 – A2 arası yapılan her iki yönlü ölçümde yüksek direnç ölçülmelidir. A1 – A2 arası ölçüm yapılırken AVOmetrenin uçlarından herhangi biri geyt ucuna dokundurulup çekildiğinde okunan direnç değeri düşüyorsa triyak iletime geçiyor demektir. 

AVOmetrenin uçları değiştirilip işlem tekrarlandığında aynı şekilde direnç düşüyorsa triyak her iki tetikleme halinde de iletime geçtiği için sağlamdır. 

Yukarıdaki anlatılanlardan biri gerçekleşmezse ya da A1 – A2 arası düşük direnç değeri gösteriyorsa triyak arızalıdır. 

Dış görünüşleri aynı olan tristör ve triyak’ı birbirinden ayırt etmek için eleman uçları A1 - G arası yapılan iki yönlü ölçümde düşük direnç ölçülürse eleman triyak’tır. Bir yönde düşük diğer yönde yüksek direnç ölçülürse eleman tristördür.

Triyak Sembolü, Yapısı, Çalışması, Karakteristik Eğrisi Nasıldır?

Yapısı ve Çalışması :

Alternatif akımda her iki yönde akım geçiren yarı iletken anahtarlama elemanıdır. 

N kapılı ve P kapılı iki adet tristörün ters parelel bağlanmasıyla oluşturulmuştur. İki tristör birbirine ters olarak paralel bağlanmıştır. Triyak alternatif akımda çalışırken pozitif alternasta bir tristör negatif alternasta ise diğer tristör iletime geçer. 

Bağlantı noktaları A2 - A1, kontrol ucu da geyt (G) olarak adlandırılmıştır. 

Triyak’ın karekteristik eğrisinde görüldüğü gibi A1 – A2 uçlarına uygulanan gerilim Vmax değerini aştığında triyak tetiklenmeden kendi kendine iletime geçer, fakat bu durumda triyak iş göremez hale gelir. Triyak grafiğin I. ve III. bölgelerinde kararlı olarak çalışır bu bölgeler 1.ve 2. tristörün iletimde olduğu bölgelerdir. Vmax gerilimi aşılmadığı sürece geyt ucundan bir tetikleme darbesi uygulanmadan triyak yalıtımdadır yani akım geçirmez. Geyt ucuna (eksi) ya da ( artı ) gerilim uygulandığında triyak iletime geçer ve üzerinden akım geçirir. Triyak üzerinden geçecek akım Imax ve Imin değerlerinin dışına çıkmamalıdır. Imax sınırı aşılırsa triyak yırtılır yani iş göremez hale gelir. Imin altına düştüğünde ise triyak yalıtıma geçer. 

Triyak DC akımda da kullanılabilir, DC akımda tristör gibi çalışır. 

Triyak’ın İletim Halleri 

1. hal; I. bölge çalışması A2 (artı) A1 (eksi) G (artı) kararlı iletim 

2. hal; III. bölge çalışması A2 (eksi) A1 (artı) G (artı) kararsız iletim 

3. hal; I. bölge çalışması A2 (artı) A1 (eksi) G (eksi) kararsız iletim 

4. hal; III. bölge çalışması A2 (eksi) A1 (artı) G (eksi) kararlı iletim 

1. ve 3. hallerde A2 ucuna uygulanan gerilimin yönü geyt ucuna uygulanan gerilimin yönüyle aynı olduğu için Triyak kararlı iletimdedir. 

Kararsız iletimin olduğu 2. ve 4. hallerde triyak’ın iletime geçebilmesi için geyte uygulanan gerilim diğer hallerde uygulanan gerilimden daha büyük olmalıdır. 

Alternatif akımda çalıştırılacak triyak’ın kararlı çalışma halinde olabilmesi için A2 ucu ile geyt ucu aynı polariteden beslenmelidir. 

Özellikleri 

Triyaklar genellikle alternatif akım devrelerini kumanda etmede kullanılır. Yüksek akımları küçük akımlarla kontrol edebilir olması kullanım alanlarını artırmıştır. Ayrıca sessiz çalışması bakım gerektirmemesi problemsiz ve rölelere göre oldukça hızlı açma kapama yapması, açma kapama esnasında ark oluşmaması triyakları üstün kılan özellikleridir. Triyaklar, 220 volt altında 10 amper gibi yüksek bir akım geçirirken uçlarında bulunan gerilim 1,5 volt civarındadır. Bu anda triyak üzerindeki harcanan güç 15 wat dolayında iken yük üzerinde harcanan güç 2200 wattır. Triyaklar uygun şekilde soğutulurlarsa üzerlerinde harcanan güç kaybının oluşturacağı ısı dağıtılarak ömürlerinin uzun olması sağlanır. Triyak ile AC akımların DC akımlarla da kontrolü sağlanabilir.